Đại tướng Nguyễn Chí Thanh và Đại tướng Võ Nguyên Giáp nghiên cứu bản đồ tác chiến trước khi trở lại chiến trường miền Nam (chiều 5-7-1967).

Trên cương vị Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh thường xuyên quan tâm đến vấn đề quan trọng hàng đầu của xây dựng Quân đội là phải củng cố và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với Quân đội. Trong các bài viết, bài nói của mình, đồng chí khẳng định: "Đảng là linh hồn, là đội tiên phong của Quân đội"; "Sự lãnh đạo của Đảng là sinh mệnh của Quân đội nhân dân". Quân đội nhân dân phải đặt dưới sự lãnh đạo tuyệt đối, thống nhất về mọi mặt của Đảng Cộng sản, không thể chia sẻ cho bất kỳ một giai cấp nào. Đó là nguyên tắc tối cao, bất di bất dịch. Những cống hiến xuất sắc đó của đồng chí đã được kế thừa, phát triển trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước và giữ nguyên giá trị lý luận, thực tiễn sâu sắc đối với sự nghiệp xây dựng Quân đội ta hiện nay. Lịch sử xây dựng, trưởng thành và chiến thắng của Quân đội ta qua các thời kỳ lịch sử đã chứng minh: Sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng là nhân tố quan trọng nhất, là nguồn gốc sức mạnh và là cơ sở cho mọi thắng lợi của Quân đội.

Đại tướng Nguyễn Chí Thanh có công lớn trong việc chỉ đạo, xây dựng, củng cố và kiện toàn chế độ công tác Đảng ủy trong Quân đội ta, giữ vững nguyên tắc tập trung dân chủ. Đồng chí xác định xây dựng chế độ Đảng ủy trong Quân đội là phải xác lập và vận hành hệ thống cấp ủy trong toàn quân đến các đơn vị cơ sở để làm hạt nhân lãnh đạo thống nhất trong bộ đội và định rõ chế độ thủ trưởng phân công phụ trách dưới sự lãnh đạo của tập thể và thống nhất của Đảng ủy; kiện toàn chế độ Đảng ủy là để thống nhất và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với Quân đội. Đại tướng cũng đặc biệt quan tâm đến công tác lãnh đạo, chỉ đạo các hoạt động giáo dục chính trị, tư tưởng trong Quân đội.

Trong bài viết "Tích cực tiến hành và nắm chắc việc lãnh đạo tư tưởng trong Quân đội" - Báo cáo tại Hội nghị Tuyên huấn toàn quân (1951), đồng chí cho rằng, nâng cao chất lượng Quân đội, trước hết là nâng cao "chất lượng chính trị", lãnh đạo chính trị phải làm gốc cho mọi vấn đề, cho tất cả các mặt hoạt động của Quân đội, đường lối quân sự phải phục tùng đường lối chính trị của Đảng. Trên cơ sở đó, đồng chí đã xác định rõ mục tiêu, nội dung, hình thức, phương pháp và phương châm tiến hành giáo dục chính trị; chỉ ra sự cần thiết, nội dung, các nguyên tắc và phương pháp lãnh đạo tư tưởng. Theo đồng chí, mục tiêu cơ bản của giáo dục chính trị là giác ngộ giai cấp, giác ngộ dân tộc, rèn luyện lập trường tư tưởng vô sản, phát huy lòng yêu nước, căm thù giặc, quyết tâm hoàn thành mọi nhiệm vụ. Phương châm giáo dục chính trị là lý luận phải gắn liền với thực tiễn, phòng bệnh kết hợp với chữa bệnh, kết hợp xây và chống, trong đó lấy xây giữ vai trò chủ đạo. Đặc biệt, 5 vấn đề có tính nguyên tắc và 6 phương pháp lãnh đạo tư tưởng mà đồng chí nêu ra đến nay vẫn giữ nguyên giá trị cả về lý luận và thực tiễn khi tiến hành công tác tư tưởng trong Quân đội nhân dân Việt Nam. Chính đồng chí đã chủ trì nhiều hội nghị bàn về công tác lãnh đạo chính trị, tư tưởng trong Quân đội; trực tiếp chỉ đạo toàn quân tiến hành đợt "chỉnh huấn chính trị" (1952). Đây là tâm huyết lớn nhất của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh và cũng chính là những cống hiến to lớn, mang ý nghĩa cơ bản, lâu dài của đồng chí đối với sự nghiệp xây dựng Quân đội về chính trị.

Đại tướng Nguyễn Chí Thanh, chân dung một con người.

Trong quá trình lãnh đạo xây dựng Quân đội, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh đã xác định rõ hướng đi của Quân đội cách mạng là đi theo đúng đường lối giai cấp của Đảng; tích cực đấu tranh với mọi biểu hiện sai lầm, mọi khuynh hướng, quan điểm: Muốn hạ thấp vai trò lãnh đạo của Đảng, làm mơ hồ bản chất giai cấp của Quân đội nhân dân. Đồng chí đã giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa chính trị và quân sự; giữa con người và vũ khí; giữa tiền tuyến và hậu phương; giữa lãnh đạo và chỉ huy... làm cho Quân đội ta trong bất kỳ tình huống nào đều phát huy tốt bản chất, truyền thống cách mạng, nâng cao sức mạnh tổng hợp, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó.

Cùng với Quân ủy Trung ương và Tổng cục Chính trị, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh đã có công lớn trong việc xây dựng nền nếp, định ra và thực hiện các nội dung, phương pháp tiến hành công tác Đảng, công tác chính trị; chỉ đạo sát sao và trực tiếp chủ trì việc tổng kết công tác Đảng, công tác chính trị trong kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược (1960) nhằm xác định rõ vị trí, chức năng, nguyên tắc, chế độ tiến hành công tác chính trị; phê phán quan điểm hạ thấp và thu hẹp chức năng công tác này. 7 nguyên tắc của công tác Đảng, công tác chính trị trong Quân đội do đồng chí tổng kết là cơ sở lý luận mang tính biện chứng cao, mà đến nay vẫn còn nguyên giá trị trong xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ và từng bước hiện đại.

Đại tướng Nguyễn Chí Thanh đã thường xuyên quan tâm đến công tác xây dựng tổ chức Đảng trong Quân đội, nhất là việc kiện toàn, củng cố, nâng cao chất lượng các tổ chức Đảng cơ sở là chi bộ cấp đại đội. Vì vậy, đồng chí đã trực tiếp chủ trì nhiều hội nghị bàn về công tác tổ chức trong Quân đội, tham gia viết bài đăng trên các tạp chí lý luận của Trung ương, đặc biệt trong các bài viết: "Tăng cường sức lãnh đạo của chi bộ đại đội” - Báo cáo tại Hội nghị tổ chức toàn quân lần thứ nhất (1952); "Tăng cường công tác xây dựng Đảng trong quân đội" - Bài nói chuyện tại Hội nghị tổ chức toàn quân lần thứ ba (1959), đồng chí nêu và đưa ra nhiều giải pháp về những vấn đề cơ bản, có tính nguyên tắc trong tổ chức và lãnh đạo, chỉ huy Quân đội; vấn đề tăng cường kỷ luật, mở rộng dân chủ trong Đảng; công tác giáo dục, rèn luyện, phát triển đảng viên... Qua đó, góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức Đảng trong Quân đội. Đại tướng cũng chỉ rõ, cần phải kết hợp chặt chẽ công tác tư tưởng và công tác tổ chức, xác định khâu then chốt là đào tạo, bồi dưỡng, xây dựng được một đội ngũ cán bộ, đảng viên có đủ đức, tài, phẩm chất và năng lực cho quân đội ta, đi đúng đường lối giai cấp của Đảng, đáp ứng được yêu cầu phát triển của tình hình nhiệm vụ trong mỗi giai đoạn cách mạng. Đại tướng rất chú trọng việc giáo dục cán bộ về quan điểm quần chúng, về dân chủ, kỷ luật, đoàn kết và nhiều lần nhắc nhở cán bộ phải thực sự bình đẳng về chính trị với chiến sĩ, hết lòng thương yêu, chăm sóc, tận tình dìu dắt, giúp đỡ anh em tiến bộ.

Đại tướng Nguyễn Chí Thanh kiểm tra công tác huấn luyện của dân quân, du kích địa phương ở Tây Bắc. Ảnh: Tư liệu

Đại tướng Nguyễn Chí Thanh là một nhà tư tưởng lớn, là người đặt nền móng trong nhiệm vụ xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị tư tưởng và tổ chức; đảm bảo sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với Quân đội, trong đó, lấy xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị làm nền tảng. Những tư tưởng và việc làm cụ thể của Đại tướng đến nay vẫn còn nguyên giá trị, đảm bảo để Quân đội ta luôn trung thành tuyệt đối với Đảng, với Tổ quốc, với nhân dân, sẵn sàng nhận và hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao, xứng đáng với sự tin cậy và lòng tin yêu, mến phục của nhân dân.