Biên phòng - Lễ hội vía Bà Chúa Xứ núi Sam vừa được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia. Đây không chỉ là hoạt động tín ngưỡng dân gian có từ lâu đời, mang những giá trị về tâm linh, mà còn là nơi thể hiện nét đặc sắc về văn hóa, đời sống tinh thần của 4 dân tộc anh em Kinh, Hoa, Chăm, Khmer trên mảnh đất An Giang.
 |
| Miếu Bà Chúa Xứ núi Sam. |
Trong tín ngưỡng của người Việt và người Khmer, Bà Chúa Xứ rất được tôn kính. Cũng chẳng ai rõ lai lịch của Bà Chúa Xứ, ngoài đức tin rằng, bà là người trời được sai xuống cứu dân độ thế, canh giữ núi sông, bờ cõi (là một trong 6 nữ thần bất tử theo tín ngưỡng dân gian, cùng với Bà Chúa Bầu, Bà Chúa Liễu, Bà Chúa Tó, Bà Chúa Kho, Bà Chúa Ngọc).
Hằng năm, lễ hội vía Bà Chúa Xứ núi Sam diễn ra từ ngày 23 đến 27- 4 âm lịch, tại miếu Bà Chúa Xứ - phường Núi Sam, thành phố Châu Đốc, tỉnh An Giang. Hàng vạn người từ khắp mọi nơi đổ về dự lễ và tham gia các trò vui như: Hát bội, múa võ, biểu diễn nhạc ngũ âm, múa lân, đánh cờ... Lễ hội này bao gồm những nghi lễ chính đặc sắc như lễ "Tắm Bà" (tương tự như lễ mộc dục ở miền Bắc).
Lễ được cử hành vào lúc 0 giờ, ngày 24/4 âm lịch. Mở đầu lễ, 2 ngọn nến to được người ta đốt sáng lên trong chánh điện. Ông lễ chánh bái nghi cùng với 2 vị bô lão, ban quản lý miếu niệm hương, dâng rượu và trà. Bức màn vải có viền ren lộng lẫy kéo ngang bệ thờ, che khuất khu vực đặt tượng, 9 cô gái trẻ được phân công trước bắt đầu vén màn tắm cho tượng Bà.
Đầu tiên là cởi mũ, áo, khăn đai từ lớp ngoài vào trong để lộ toàn thân pho tượng. Những cô gái được phân công việc tắm cho Bà, lần lượt nhúng từng chiếc khăn mới vào chậu nước thơm, vắt khô rồi lau tượng nhiều lần. Sau đó, họ dùng nước hoa xịt khắp pho tượng rồi chọn bộ đồ mới đẹp nhất khoác lên tượng, thắt chặt đai, chít khăn, đội mão, gắn lại những ngọn đèn màu trang trí như cũ.
Lễ tắm cho Bà thường kéo dài khoảng một giờ, sau đó bức màn ngăn được kéo lên để khách tự do chiêm bái, dâng hương, hoặc xin lộc Bà. Phần lễ Tắm Bà kết thúc... Nước tắm cho Bà còn lại sẽ đem hòa trong 2 thùng nước lớn để phân phát cho du khách. Tiếp đến, lễ Thỉnh sắc được cử hành vào khoảng 16 giờ, ngày 25/4. Một đoàn người gồm các bô lão trong làng quần áo chỉnh tề, tiến từ miếu Bà sang lăng Thoại Ngọc Hầu để thỉnh sắc (thật ra, đây là lễ rước bài vị, vì sắc đã không còn).
Dẫn đầu là đội múa lân, các học trò tay cầm cờ phướn đi hầu phía trước và sau chiếc kiệu sơn son thiếp vàng gọi là long đình. Đến điện thờ, ông chánh bái làm lễ niệm hương, rồi thỉnh bài vị đưa lên kiệu trở về miếu Bà. Ba chiếc bài vị mang tên Thoại Ngọc Hầu và tên bà vợ chính Châu Thị Tế, bà vợ thứ Trương Thị Miệt được đặt trên bàn thờ ở chánh điện. Bài vị thứ tư mang tên Hội đồng, ghi công lao các quan quân đã theo Thoại Ngọc Hầu xưa kia, được đặt riêng ở bàn thờ phía trước.
 |
| Lễ hội Miếu Bà Chúa Xứ luôn thu hút rất đông du khách. |
Tiếp theo nghi thức cúng tế là phần xây chầu được tiến hành ở nhà võ ca. Sau phần cầu nguyện của ông chánh bái, xin cho mưa thuận gió hòa, đất đai phì nhiêu, mùa màng bội thu, dân chúng khỏe mạnh, yên vui, các loài quỷ dữ bị tiêu diệt, lễ Xây chầu bắt đầu bằng ba hồi trống lệnh. Sau đó, chiêng trống rộ lên, chương trình hát bội bắt đầu.
Hiện, Khu du lịch núi Sam là tập hợp những quần thể di tích văn hóa đã được xếp hạng cấp Quốc gia, như: Tây An cổ tự, lăng Thoại Ngọc Hầu, miếu Bà Chúa Xứ... Trong đó, miếu Bà Chúa Xứ núi Sam là một trong những danh thắng nổi tiếng, hằng năm thu hút khoảng 4 triệu lượt khách từ khắp nơi trong nước và nước ngoài đến tham quan và cầu xin những điều tốt đẹp. Mùa lễ năm nay, bên cạnh các hoạt động của lễ hội, UBND thành phố Châu Đốc còn tổ chức "Tuần lễ Văn hóa ẩm thực An Giang lần thứ II, năm 2015" nhằm phục vụ nhu cầu của người dân và du khách, đồng thời giới thiệu, quảng bá đặc sản An Giang và các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long.
Ngoài ra, trong những ngày diễn ra lễ hội còn có nhiều hoạt động văn hóa, nghệ thuật, thể dục thể thao khác cũng được tổ chức như: Triển lãm ảnh nghệ thuật, biểu diễn nhạc ngũ âm, hát bội, hát tuồng cổ, biểu diễn lân sư rồng, tổ chức giải quần vợt, đua thuyền, hội thi leo núi truyền thống, thả diều nghệ thuật... thu hút rất đông du khách.
Với khoảng 4 triệu lượt người dân trong và ngoài nước tham gia, lễ hội vía Bà Chúa Xứ núi Sam đã góp phần tạo ra giá trị du lịch rất lớn, góp thúc đẩy kinh tế địa phương cũng như các tỉnh lân cận phát triển.
