Cô gái Lào di cư về đất Việt

Trung tá Nguyễn Chí Thanh, Chính trị viên Đồn Biên phòng Cà Roòng, BĐBP Quảng Bình dẫn chúng tôi vào nhà một người phụ nữ tại bản Tuộc, xã Thượng Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình. Thoắt nhìn, tôi cứ nghĩ cô ấy là người dân tộc Ma Coong, trò chuyện mới biết Y Cúc là người Lào và không thể nhớ mình sinh năm nào nữa. Tôi đoán người phụ nữ Lào này khoảng chừng 60 tuổi. Trên gương mặt phủ đầy nếp nhăn thời gian nhưng vẫn phảng phất nét duyên dáng của cô gái Lào xinh đẹp.

Y Cúc kể lại, gia đình cô sinh sống tại một bản nghèo ở Noọng Ma, tỉnh Khăm Muộn, Lào. Cuộc sống đang bình yên thì chiến tranh ập đến, bom đạn Mỹ ngày ngày trút xuống quê hương. Có rất nhiều người chết vì bom đạn của kẻ thù. Nhà cửa tan hoang, Y Cúc và một số người dân bản chọn cho mình lối đi sâu vào đất Việt Nam để lánh nạn. Cứ mải miết đi, ngược hướng hành quân của bộ đội Việt Nam mất 2 ngày thì qua đất Việt. Y Cúc ở lại Việt Nam, nên duyên với một chàng trai bản người Ma Coong tên Đinh Chay. Họ có với nhau tất thảy 7 người con, 5 trai, 2 gái, định cư tại bản Tuộc (xã Thượng Trạch, huyện Bố Trạch) cách đường 20 gần 1km.

Những cuộc di cư của người Lào theo đường 20 qua cửa khẩu Cà Roòng - Noọng Ma đến Quảng Bình, như trường hợp Y Cúc, vẫn tiếp diễn cho đến bây giờ. Trai gái người Ma Coong thăm thân tại Lào, bén duyên với gái trai nước bạn Lào và ngược lại. Khi họ nên duyên vợ chồng sẽ tỏa đi định cư rải rác khắp 18 bản của xã biên giới Thượng Trạch. Khi chúng tôi hỏi chính quyền địa phương về những cặp vợ chồng Lào - Việt, Việt - Lào “nên đôi, nên đũa” về định cư trong xã, Chủ tịch UBND xã Thượng Trạch Đinh Cu nói: “Từ trong chiến tranh, bà con qua mình nhiều lắm rồi, giờ thành người bản địa, thành người nhà mình hết rồi!”.

Dọc theo con suối Cà Roòng, Đại úy Hoàng Đức Lợi, Phó Bí thư Chi bộ bản Tuộc dẫn chúng tôi vào trung tâm cụm bản. Chỉ có dùng đúng một từ “đẹp” để khái quát trọn vẹn bản Tuộc vừa mới được Nhà nước hỗ trợ xây dựng. Những ngôi nhà sàn mái đỏ tươi được xây dựng san sát nhau dọc hai bên con đường rộng thoáng. Đại úy Lợi cho biết: Được sự giúp đỡ của cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Cà Roòng và các ban, ngành đứng chân ở cửa khẩu Cà Roòng - Noọng Ma, bà con bản Tuộc đang nỗ lực hết mình quyết tâm giữ gìn bản xanh - sạch - đẹp - văn minh, xứng đáng là một bản kiểu mẫu nơi vùng biên cương.

Toàn bản có 25 hộ, trong đó có 7 hộ “gốc gác từ Lào”, riêng đại gia đình Y Cúc, Đinh Chay đã đủ 6 nóc nhà. Ngoài nhà của gia đình Y Cúc, Đinh Chay, các con trai của họ cũng sống quần tụ ở đây, Nhà nước không phân biệt người Ma Coong, người Lào, đều làm nhà cho họ ở. Người Lào hay đồng bào Ma Coong giống nhau bởi phong tục giữ lửa. Bếp lửa nhóm lên giữa nhà không bao giờ tắt. Bên bếp lửa ấm, Y Cúc kể về quãng đời lưu lạc sang Việt Nam rồi làm vợ, làm mẹ trọn vẹn mấy chục năm. “Việt Nam trở thành ruột thịt của miềng rồi” - Y Cúc bộc bạch.

Trung tá Nguyễn Chí Thanh chia sẻ: “Thủy chung, son sắt, đó là tình cảm rất đáng trân quý của đồng bào Ma Coong, đồng bào Lào khi cộng đồng chung sống tại 18 bản dọc tuyến biên giới xã Thượng Trạch. Người chồng Lào hay người vợ Lào khi về sống ở Việt Nam cũng luôn chấp hành tốt mọi chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, đoàn kết xây dựng gia đình ấm no, hạnh phúc, xây dựng bản làng văn minh, luôn sát cánh với BĐBP bảo vệ bình yên nơi biên giới”.

Thương nhau thì về với quê anh!

Chia tay với đường 20 Quyết Thắng, chúng tôi đến xã Trường Sơn, huyện Quảng Ninh - nơi đóng quân của Đồn Biên phòng Làng Mô, BĐBP Quảng Bình. Đến bản Cây Cà hỏi thăm gia đình Hồ Văn Khăm, chúng tôi được cán bộ Biên phòng dẫn đến một ngôi nhà sàn to nhất bản và chỉ vào: “Nhà Khăm đó!”. Những ngày đầu năm Nhâm Dần 2022, Hồ Văn Khăm đang dọn dẹp nhà cửa, trong ngôi nhà sàn vẫn còn chút hương vị ngày Xuân.

Khi nhắc đến “chuyện tình bất hủ” với người vợ Lào thua mình đến 14 tuổi, Hồ Văn Khăm cười xòa hạnh phúc: “Mình sinh năm 1967, vợ mình tên Nang Tuất, sinh năm 1981. Năm 2003, mình lưu lạc sang Lào làm ăn rồi “được” vợ bên đó”. Nang Tuất quê ở bản Pa Cần, xã Khun Sêng, huyện Bua La Pha, tỉnh Khăm Muộn (Lào), bố mẹ mất sớm, ở với chị gái. Run rủi thế nào, Hồ Văn Khăm xin ở nhờ nhà hai chị em Nang Tuất. Thời điểm đó, Nang Tuất 22 tuổi, mấy lần tình cờ gặp nhau, Hồ Văn Khăm bỗng nhiên mến, nhớ, thương cô gái Lào. Nang Tuất cũng thích người con trai người Bru-Vân Kiều trên dãy Trường Sơn và thế là họ đã bắt đầu yêu thầm, nhớ trộm. Năm 2005, nhân dịp cùng nhau đi chơi Tết té nước của người Lào, thấy thời cơ đã chín, Hồ Văn Khăm lấy hết can đảm tỏ tình với Nang Tuất: “Ai i bun em!” (Anh yêu em!). Gương mặt cô gái Lào chín đỏ, e thẹn, cho Hồ Văn Khăm nắm lấy tay như một lời chấp thuận.

“Thương nhau thì về với quê hương anh nhé!” - Hồ Văn Khăm bảo. Nang Tuất gật đầu. Và thế là sau lễ rước dâu đơn giản, ấm cúng trên đất Lào, cô dâu theo chồng về Việt Nam. Ngoảnh đi ngoảnh lại, Nang Tuất định cư với chồng tại bản Cây Cà, xã Trường Sơn 15 năm và có với nhau 3 người con trai: Hồ Văn Hùng, Hồ Văn Hảo, Hồ Văn Huy. “Trước đây, mỗi năm một lần, hai vợ chồng đều dành thời gian về thăm quê ngoại. Nhưng 2 năm nay, do đại dịch Covid-19 nên không thể thăm thân. Nang Tuất ở với mình đến năm 2019 mới được nhập quốc tịch Việt Nam. Mình bảo vợ, giờ Việt Nam là quê hương thứ hai, cố gắng yêu thương nhau nuôi dạy con cái nên người, góp phần xây dựng gia đình, bản làng, quê hương”.

Chia tay những cung đường biên giới khi trời đã xế chiều, trong chúng tôi, ai cũng lâng lâng một cảm giác vui mừng khó tả! Lòng chợt nghĩ đến mấy vần thơ: “Việt Nam - Lào/ Chỉ khác nhau tiếng nói/ Nhưng hiểu nhau bằng ánh mắt, nụ cười/ Chỉ khác nhau tên gọi/ Nhưng giống nhau từng đỉnh núi, ngọn đồi...”.

Đức Trí