Tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống hiện vẫn còn tồn tại, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Đây là một trong những nguyên nhân làm gia tăng tỷ lệ suy dinh dưỡng trẻ em, tăng tỷ lệ tử vong ở trẻ em dưới 1 tuổi và dưới 5 tuổi, tăng tỷ lệ tử vong của bà mẹ liên quan đến thai sản. Hôn nhân cận huyết thống còn gây ra những hậu quả nặng nề hơn do trẻ em sinh ra mắc những căn bệnh như dị tật, tan máu bẩm sinh. Qua đó, khiến chất lượng dân số suy giảm, suy thoái nòi giống, ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nhân lực và là một trong những lực cản đối với sự phát triển kinh tế - xã hội, tiến bộ xã hội và sự phát triển bền vững của vùng dân tộc thiểu số.

Là vùng biên giới đặc biệt khó khăn của huyện Hoàng Su Phì, tỉnh Hà Giang, xã Bản Máy vẫn còn tồn tại tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Anh Vừ A Chứ, ở thôn Lủng Cẩu, xã Bản Máy là một trường hợp điển hình khi lấy vợ là người trong dòng họ và cận huyết thống. Hệ lụy là hai con của anh Chứ mắc bệnh bẩm sinh, chậm phát triển, cuộc sống gia đình khó khăn, nay lại càng vất vả hơn. Điều đáng nói là, hơn 5 năm về trước, khi anh chị có tình cảm với nhau, những người trong gia đình anh Chứ đã ngăn cản việc lấy vợ cùng huyết thống, song chưa cương quyết. Cán bộ địa phương cũng đến tuyên truyền, vận động nhưng không thuyết phục được anh Chứ.

Thực tế cho thấy, trong cộng đồng dân tộc Mông và Cờ Lao vẫn coi việc tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống là tập quán lâu đời, chưa nhận thức được những tác hại của hủ tục này đối với sức khỏe, giống nòi... Trong giai đoạn 2015-2018, tỉnh Hà Giang ghi nhận có 2.348 cặp tảo hôn và 67 cặp kết hôn cận huyết thống.

Thời gian qua, để góp phần đẩy lùi tình trạng hôn nhân cận huyết thống và tảo hôn trong đồng bào các dân tộc thiểu số, BĐBP Hà Giang đã phối hợp với Trung tâm Văn hóa tỉnh Hà Giang, Trung tâm Phát hành phim và Chiếu bóng, Thư viện tỉnh Hà Giang tổ chức truyên truyền tại 13 xã biên giới và 4 xã nội địa; đối tượng chủ yếu là các bạn trẻ trong độ tuổi vị thành niên. Để người dân dễ nghe, dễ hiểu nội dung tuyên truyền, ngoài hình thức tuyên truyền tập trung, tuyên truyền miệng, các tuyên truyền viên của 4 cơ quan đã xây dựng các chương trình tuyên truyền đa dạng như chiếu phim tài liệu, biểu diễn nghệ thuật, kịch tuyên truyền, hỏi - đáp pháp luật, trò chơi có thưởng... Qua đó, truyền tải cho người xem, người nghe những thông điệp, kiến thức, pháp luật về hôn nhân và gia đình, tác hại của tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống..., để cùng nhau xây dựng nếp sống mới, nâng cao chất lượng sống.

Nhờ những nỗ lực của các lực lượng chức năng, tình trạng tảo hôn và kết hôn cận huyết thống trên địa bàn tỉnh Hà Giang đã giảm mạnh qua từng năm. Từ năm 2018 đến đầu năm 2021, chỉ còn 559 cặp tảo hôn và 36 cặp hôn nhân cận huyết thống.

Xác định công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức người dân là yếu tố quyết định ngăn chặn triệt để nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, Bộ Chỉ huy BĐBP Hà Giang đã chỉ đạo các đồn Biên phòng tăng cường công tác nắm tình hình dân cư, tham mưu cho cấp ủy, chính quyền các địa phương triển khai các biện pháp tuyên truyền, vận động nhân dân, kịp thời ngăn chặn, xử lý các gia đình, trẻ vị thành niên có ý định tảo hôn. Đồng thời, tranh thủ đội ngũ người có uy tín, trưởng bản, trưởng các dòng họ trong giáo dục con cháu không vi phạm các quy định trong Luật Hôn nhân và gia đình.

Thượng tá Đặng Quốc Phong, Chính trị viên Đồn Biên phòng Bản Máy, BĐBP Hà Giang cho biết: “Trong những năm qua, ngoài nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới và an ninh, trật tự trên địa bàn đơn vị phụ trách, chúng tôi đã tích cực phối hợp cùng chính quyền địa phương tổ chức các buổi tuyên truyền cho bà con về xóa bỏ hủ tục, nhất là hôn nhân cận huyết thống, tảo hôn. Cùng với hình thức tuyên truyền trên loa phát thanh, phát tờ rơi, đơn vị lồng ghép nội dung tuyên truyền trong những buổi họp thôn, bản và đến từng nhà dân để thông tin cho bà con về hệ lụy của hôn nhân cận huyết thống và tảo hôn, từ đó khuyên bảo con em trong nhà, trong dòng họ không kết hôn khi chưa đến tuổi trưởng thành và không kết hôn với người thân trong dòng họ”.

Kim Nhượng - Sơn Minh