Người gác chèo trong khuya vắng

Ký cách từng tiếng mái chèo khua va vào thân xuồng, những người đi chợ nổi trong nhập nhoạng bình minh mải miết với mái chèo của mình để cho kịp việc mua bán. Chợ nổi trên phá Tam Giang ở thôn Ngư Mỹ Thạnh (xã Quảng Lợi, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế) nép mình rất lặng lẽ trên một góc đầm phá. Gần 3 giờ sáng, bóng tối vẫn phủ trùm lên vạn vật trong cơn ngái ngủ, nhưng ngư dân thủy diện đã lách cách tiếng gõ cá mạn thuyền và loang loáng trong không gian đêm đen sẫm là những ánh đèn pin chiếu rọi trên mặt nước.

Lão ngư Trần Minh (73 tuổi, thôn Ngư Mỹ Thạnh) kéo nhẹ nhàng chùm lưới mỏng dưới mặt đầm. Tay lão nằng nặng, lão biết trong lưới có một số cá - những con cá nước lợ đặc sản của vùng đầm phá này. Chỉ vài phút, từng đoạn lưới được nhấc lên, đặt lên thuyền, những chú cá quẫy tanh tách trong lưới mỏng, tươi rói quẫy cuồng trong ánh đèn pin.

“Chừng ni được gần 2kg, bán chắc cũng được 30 ngàn đó chú!” - vừa cười, vừa khoe thành quả của mình, lão ngư Trần Minh tấm tắc. Lão còn 3 lưới nữa chưa nâng, nếu cứ như lưới vừa rồi, sáng nay, lão cũng thu nhập được chừng hơn 100 ngàn đồng. Thời buổi thóc cao gạo kém này, ra đầm sớm để kiếm thêm thu nhập cũng đã là khá may mắn.

Phía xa, cách chừng 40 sải chèo, ông Trần Lễ (55 tuổi, thôn Ngư Mỹ Thạnh) cũng đang nâng lưới. Trên thuyền, mấy chiếc rổ đã đầy cá tươi. Chắc có lẽ ông giăng lưới sớm và cũng nâng lưới sớm hơn nên thu hoạch được nhiều hơn. Ông Lễ thủ thỉ rằng, tôm cá nhiều vùng đều có, nhưng điều đặc biệt nhất của cá tôm trên phá Tam Giang là những loài thủy sản đặc hữu của vùng đầm phá nước lợ lớn nhất khu vực Đông Nam Á này. Cá, tôm, cua ở đâu cũng có, nhưng có lẽ thủy sản sống ở vùng nước lợ đầm phá Tam Giang được xem là ngon nhất, chế biến được nhiều món ăn từ dân dã đến sang trọng.

Cũng như lão ngư Trần Minh, ông Lễ có kinh nghiệm vài chục năm thả lưới. Nhiều người khác của làng ngư phủ này mưu sinh bằng nghề thả lưới trên vùng đầm phá. Những ngư dân ấy với con đò, chiếc thuyền nan đã lênh đênh trên khắp vùng đầm phá theo tên gọi cũ của làng là Vạn Mỹ Thạnh. Hơn 15 năm trở lại đây, khi thực hiện chính sách định cư cho ngư dân thủy diện vào bờ, những ngư phủ được lên bờ xây nhà, sinh sống, con cái được học hành, thì làng được đổi tên là Ngư Mỹ Thạnh. Nhưng cái nghề cầm chèo thả lưới nhiều đời vẫn là sinh kế khó bỏ, cùng với nghề làm nông trên ruộng lúa.

Và rồi, khi những con cá, con tôm được thả lưới thì họ cắm chèo ngay trên chợ nổi này, chờ thương lái đến mua. Những ngư dân ở đây đã nhờ vùng đầm phá này mà sinh tồn. Những thế hệ sau cũng nhờ thế mà lớn lên. Như lão ngư Trần Minh, nhờ đêm đêm thả lưới mà nuôi được 3 người con học đại học, cao đẳng ở thành phố Đà Nẵng. Nhiều người khác, nhờ thu nhập từ việc đánh bắt cua, cá, tôm nơi này mà có tiền mua sắm vật dụng trong gia đình, hay có của để dành lúc ngặt nghèo đau ốm.

Chợ đuổi trên lăn tăn sóng

Chợ nổi Ngư Mỹ Thạnh theo lời những người cao niên ởđây cũng đã có tuổi đời vài trăm năm. Từ địa điểm mua bán cá của một làng ngư nghiệp dần dần nơi đây trở thành điểm họp chợ cho cả vùng đầm phá các huyện Phong Điền, Phú Lộc tụ về.

Khoảng 4 giờ sáng, đứng từ trên bờ Ngư Mỹ Thạnh, sẽ thấy cả một khoảng rộng trên vùng đầm phá chìm trong bóng đêm dày đặc bỗng sáng dần lên bởi những ánh đèn pin loang loáng trên mặt nước. Những ánh đèn ấy từ nhiều hướng mờ tỏ tiến về theo hướng di chuyển của hàng trăm chiếc thuyền nhỏ. Rồi những chiếc thuyền tiến đến gần nhau khiến ánh đèn chụm lại, tạo nên một điểm sáng lớn giữa mênh mông đầm phá, rồi lại tỏa đi và chụm lại một điểm khác.

Chợ nổi chốn này trong thanh vắng bình minh không có những tiếng í ới gọi nhau, không có cảnh tranh giành bán mua, không có tiếng to tiếng chửi, cũng chẳng có cảnh nói thách. Điều đặc biệt, người mua kẻ bán đều là dân trong vùng, có những khách mua ở đây cũng là tiểu thương buôn thủy sản. Những ai đến chợ cũng biết mặt nhau, biết cả tên họ, quê quán, tuổi tác của nhau nên họp chợ mà đầy ắp tiếng cười.

Điều riêng có của chợ này đó là “chợ đuổi”. Những người mua sẽ chèo xuồng đuổi theo người bán. Khi cập mạn thuyền với nhau, người mua sẽ xem người bán có gì, sau đó, trao đổi và chuyển hàng. Lời nói, tiếng cười giữa người bán và người mua chỉ đủ để cho đối phương nghe. Người trao hàng, người nhận hàng rồi trả tiền, tuyệt nhiên không có lời ngã giá. Cứ thế, người mua đuổi theo hết xuồng này đến xuồng khác, khi đã “nằng nặng” hàng, ước chừng đủ một chuyến xe máy là họ chèo xuồng vào bờ, chất thủy sản lên xe máy và chạy tới các chợ khác để giao dịch.

Lão ngư Trần Minh sau gần 2 giờ nâng lưới, cũng thu được chừng gần 10kg tôm cá và cua các loại. Lão bảo, người mua cũng đã quen, giá cả cũng có chừng nên lão bán nhanh. Thực tế, nhiều người gác chèo bán thủy sản đều có chung một suy nghĩ rằng, người mua vì kiếm mấy đồng bạc lẻ nuôi gia đình nên bán rẻ hơn một chút xíu để họ kiếm đồng lời khi đưa hàng tới chợ khác cũng là điều nên làm. Chính vì thế, nhiều buổi chợ, người mua thường được “cho thêm” những con cá, con cua nằm ngoài phần cân ký. Nghĩa xóm tình làng ở đó, họ san sẻ và cùng dìu nhau qua đoạn trường cuộc sống lắm khó khăn bao ngày.

Cứ thế, chợ vội họp, vội tan khi bình minh vừa ló dạng. Người bán thì bán hàng nhanh để trở về nhà, người mua thì mua cho kịp buổi chợ sáng. Và sau khi người mua hàng chuyển hàng đi, những chiếc thuyền chở đầy cá, tôm mới tiến vào bờ để phục vụ nhu cầu của người tiêu dùng.

Tiêu Dao