Chiến dịch Tây Bắc diễn ra từ ngày 14/10 đến ngày 10/12/1952. Khi tham gia chiến dịch, ông Tài là Phó Chính trị viên Tiểu đoàn 16, Trung đoàn 141 Ba Vì, Đại đoàn 312. Ông Tài cùng đồng đội đã hành quân qua mọi địa hình, vượt những ngọn núi cao hiểm trở của dãy Hoàng Liên Sơn, vượt thác lũ sông Đà trong đêm đông giá lạnh để truy kích, đánh địch. Những bước hành quân gian lao mà anh dũng của 70 năm trước giờ như hiển hiện trước mắt chúng tôi qua lời kể của ông.

“Kết thúc đợt 1 chiến dịch, Tiểu đoàn 16 chúng tôi được lệnh hành quân về Quang Huy vượt sông Đà, tham gia đợt 2 chiến dịch Tây Bắc. Cả đơn vị hết sức hào hứng. Sông Đà trên bản đồ thực dân Pháp gọi là sông Đen. Theo trí tưởng tượng của tôi, đó là con sông đẹp, lãng mạn qua các bản tình ca về Đà Giang. Tuy nhiên, khi đến nơi, tôi mới thấy độ hung dữ của nó, lòng sông khá rộng, nước chảy cuồn cuộn do có mưa lũ đầu nguồn đổ về. Suốt mấy ngày đêm, lực lượng công binh của đại đoàn dầm mình dưới làn nước lạnh để bắc cầu phao cho bộ đội qua sông, nhưng không thành công. Nước lũ đã cuốn đứt dây cáp, cuốn trôi cả các đoạn cầu bằng tre nứa. Trong khi đó, máy bay trinh sát của địch suốt ngày quần đảo và bắn phá những khu vực nghi là nơi trú quân của ta”.

Thời gian kế hoạch của chiến dịch rất cấp bách, Bộ Tư lệnh chiến dịch Tây Bắc lệnh cho Đại đoàn 312 phải vượt sông không chậm trễ. Ông Tài kể: “Ban chỉ huy Trung đoàn triệu tập họp cán bộ ngay bờ sông. Trước mắt là nước lũ cuồn cuộn làm mọi người thêm băn khoăn, lo ngại về khả năng vượt sông của bộ đội ta. Cuối cùng, Trung đoàn trưởng Nam Long quyết định không chờ công binh bắc cầu, anh chỉ đạo bộ đội bơi qua sông cho kịp thời gian nổ súng theo kế hoạch. Đó là quyết định táo bạo, bất ngờ”.

Tiểu đoàn 16 của ông Tài được giao nhiệm vụ vượt sông trước, chiếm giữ đầu cầu bên hữu ngạn, đánh địch nếu chúng ngăn chặn ta và tiến nhanh về phía Ba Lay bao vây không cho chúng rút chạy. Để chuẩn bị vượt sông, ông Tài cùng đồng đội chặt chuối rừng cùng tre nứa làm bè mảng để quần áo, vũ khí, lương thực lên bè.

“Cứ 3 người 1 tổ do đảng viên, cán bộ làm tổ trưởng cứu giúp nhau nếu bị nạn. Mệnh lệnh: “Đảng luôn ở nơi đầu sóng ngọn gió” thật đúng với tình huống lúc này. Thời đấy, chưa có vải nilon như ngày nay để bọc quần áo, nên tất cả mọi người đều cởi hết quần áo đặt lên bè chuối cùng vũ khí và lương thực để qua sông. Tất cả đơn vị đều thể hiện quyết tâm chiến đấu, sẵn sàng hy sinh, quyết chí thi đua lập công, chuẩn bị cho trận đánh sắp tới” - ông Tài nhớ lại.

Ông Tài còn nhớ rất rõ: “Đêm hôm đó ngày 17/11/1952, toàn đơn vị sẵn sàng bên bờ sông. Đã bước vào mùa đông, sương mù buông xuống, trời tối nhanh, từng cơn gió lạnh buốt, cả đoàn quân từ cán bộ đến chiến sĩ đều trần “như nhộng”, rét run lập cập trong gió lạnh. Tôi và một số chiến sĩ lao xuống dòng nước tối đen chảy xiết, dẫn đầu cả đơn vị ào xuống, nước sông lạnh buốt thấu xương. Hơn 1 giờ sau thì cả đơn vị đã qua hết được bờ sông bên kia”.

Ba Lay là một cứ điểm trong hệ thống phòng thủ của địch, chặn quân ta tiến ra Mộc Châu, Sơn La và đường 41, nay là đường số 6. Quân địch ở đây có một đại đội lính Ma Rốc và mới tăng thêm một đại đội lính ngụy do một tên quan ba Pháp chỉ huy, chúng đóng quân trên một quả đồi rộng, có nhiều lô cốt và hệ thống chiến hào hình vòng tròn. Phía dưới chân đồi có nhiều hàng rào dây thép gai và các bãi mìn.

70 năm đã trôi qua, nhưng ông Tài vẫn nhớ như in: “4 giờ sáng ngày 20/11/1952, Trung đoàn ra lệnh nổ súng. Hướng Tiểu đoàn 16, đội bộc phá do đồng chí Lê Văn Tỷ chỉ huy đánh vào cổng chính. Không có pháo binh chi viện, dưới làn hỏa lực dày đặc của địch, nhiều chiến sĩ đội bộc phá thương vong, nhưng cuối cùng đã mở cửa, tạo điều kiện cho lực lượng xung phong đánh sập lô cốt đột phá khẩu. Đồng chí Lê Văn Tỷ đã trúng đạn của địch, hy sinh tại cửa đột phá. Phía Tiểu đoàn 11 gặp khó khăn trong quá trình phá hàng rào. Tiểu đội trưởng Phạm Văn Hội bình tĩnh ngắm bắn vào các lỗ châu mai của địch, yểm trợ cho tiểu đội tiến lên. Quả bộc phá cuối cùng đã phá vỡ lô cốt án ngữ trên đường xung phong của Tiểu đoàn 11. Tiểu đội trưởng Phạm Chúc đánh chiếm lô cốt số 1, tiến dẫn tiểu đội đánh chiếm lô cốt số 3 và bắt được liên lạc với Tiểu đoàn 16 đang tiến đánh vào trung tâm. Đồng chí Chúc bị thương vào tay nhưng tiếp tục chiến đấu, không chịu lui ra phía sau. Bị tiến công mãnh liệt ở hai hướng, một số lính ngụy đầu hàng, còn lính Ma Rốc vẫn điên cuồng chống cự. Tôi đi cùng Đại đội trưởng Bạch Đăng Hội tiến vào lô cốt đầu cầu. Gần sáng là ta làm chủ phần lớn cứ điểm, lực lượng địch còn lại vẫn chống cự, tôi cho anh em gọi địch đầu hàng bằng cả tiếng Pháp và tiếng Việt”.

Trước sức tiến công mãnh liệt của ta, số địch sống sót buộc phải đầu hàng. Ta bắt sống tên quan ba Pháp, chỉ huy đồn là Bô Ri Lê. Quân ta hoàn toàn làm chủ Ba Lay, bắt tù binh, thu hồi toàn bộ vũ khí. Chiến thắng Ba Lay đã góp phần to lớn vào thắng lợi đợt 2 của chiến dịch, giải phóng hoàn toàn đất đai của tỉnh Yên Bái và phần lớn tỉnh Sơn La. Nhân dân Tây Bắc gồm nhiều dân tộc thiểu số đã phấn khởi đón mừng Bộ đội Cụ Hồ về giải phóng, thoát khỏi ách nô dịch của quân viễn chinh Pháp.

70 năm đã trôi qua, đó là một khoảng thời gian khá dài với một đời người. Trải qua 4 cuộc chiến tranh chống xâm lược, Đại tá Nguyễn Hữu Tài có may mắn hơn đồng đội là vẫn còn khỏe mạnh. Mỗi dịp kỷ niệm ngày lễ lớn, ông lại có dịp kể lại các chiến công của mình và đồng đội cho lớp lớp con cháu để biết trân trọng những ngày hòa bình, ghi nhớ công ơn to lớn của những người lính đã đổ xương máu để bảo vệ Tổ quốc và thêm tự hào về những người lính Bộ đội Cụ Hồ.

Bích Nguyên