Đại tá Võ Hồng Tuyên sinh ngày 1-9-1938, tại xã Lộc Yên, huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh, là một trinh sát dày dạn kinh nghiệm, mưu trí, dũng cảm, liên tục lăn lộn ở những địa bàn khó khăn, gian khổ, luôn có mặt ở những mũi nhọn then chốt và lập nhiều chiến công xuất sắc. Trong 10 năm đầu công tác, Võ Hồng Tuyên liên tục nhận được khen thưởng: 2 năm Chiến sĩ giỏi, 4 năm Chiến sĩ thi đua, 2 năm Chiến sĩ quyết thắng, được tặng 1 Huân chương Chiến công hạng Nhì...

Đầu tháng 5-1961, trước yêu cầu nhiệm vụ là phối hợp với lực lượng chức năng của nước bạn Lào điều tra, làm rõ hoạt động của các đối tượng đội lốt tôn giáo và phỉ ở Lào; vận động nhân dân xây dựng cơ sở cách mạng, tổ chức mạng lưới đặc tình; xây dựng mối quan hệ đoàn kết gắn bó với cán bộ và nhân dân nước bạn, Ban Chỉ huy CANDVT Hà Tĩnh quyết định tăng cường 4 đồng chí gồm Nguyễn Đình Luyện, Lê Khắc Biện, Võ Hồng Tuyên, Phan Văn Lan cho 2 tổ công tác.

Cuối năm 1961, Ban Chỉ huy CANDVT Hà Tĩnh điều Đại đội 1 tăng cường cho các bản Na Pê, Lạc Xao, Căm Cợt, phối hợp tiễu phỉ, trừ gian, xây dựng cơ sở chính quyền. Trong những ngày ở Na Pê, lực lượng CANDVT Hà Tĩnh và lực lượng chức năng của Lào đã phối hợp đánh trả quyết liệt 2 cuộc tập kích của phỉ, buộc chúng phải tháo chạy. Sau 3 tháng, tình hình ổn định, Ban Chỉ huy CANDVT Hà Tĩnh quyết định rút Đại đội 1 về nước, 2 Tổ trinh sát Đường 8 và Đồn Bản Giàng ở lại tiếp tục hoạt động, với nhiệm vụ mới đi sâu nắm hoạt động của gián điệp đội lốt tôn giáo và phỉ ở Thà Khẹc. Đợt này, Tổ đường 8 đã lập công xuất sắc khi phát hiện, phối hợp cùng bạn ngăn chặn hoạt động lôi kéo Việt kiều từ Thái Lan về Lào hoạt động gián điệp của linh mục Hữu và Long Xẻng.

Ngày 5-9-1962 đánh dấu một mốc son chói lọi trong quan hệ hữu nghị đặc biệt giữa hai Ðảng, hai nước, hai dân tộc Việt Nam - Lào, mãi mãi khắc sâu trong tâm trí của hàng triệu người dân Việt Nam và Lào, bởi sau những thắng lợi giòn giã trên mặt trận quân sự và ngoại giao, Hiệp định Giơnevơ năm 1962 về Lào đã được ký kết, hai nước đã nhất trí thiết lập quan hệ ngoại giao, mở ra một chương mới, củng cố và phát triển hơn nữa mối quan hệ Việt Nam - Lào. Vận mệnh của hai nước, hai dân tộc càng gắn bó khăng khít nhau, nhân dân hai nước đã trở thành những người bạn chiến đấu "chia ngọt sẻ bùi", "đồng cam cộng khổ", những người đồng chí, anh em thân thiết trên cùng trận tuyến.

Từ tháng 12-1962 đến tháng 11-1963, từ Nậm Thơn, địch điều gần 1 đại đội hòng chiếm lại Na Hang, Na Hao, phá hoại hậu phương của bạn. Lính Coongle phối hợp với lính Phumi tăng cường hoạt động ráo riết đóng đồn bốt, củng cố lực lượng, làm sân bay dã chiến, tiếp tế lương thực, vũ khí, có 800 quân đóng khắp các bản, trà trộn vào cơ sở bạn điều tra tình báo, bắn giết cán bộ, bắt lính, cướp tài sản, ngăn cấm đường sá không cho nhân dân đi lại.

Cuối năm 1963, Ban Chỉ huy CANDVT Hà Tĩnh quyết định điều động Phan Như Luân, Nguyễn Xuân Cầm, Phan Văn Bân, Phạm Văn Tân tăng cường cho 2 Tổ trinh sát có nhiệm vụ bổ sung sưu tra, lập hồ sơ chính trị, binh yếu, địa chỉ ở Xã Tơơng, Na Pê, Nậm Vẹo (31/43 bản). Đi sâu nghiên cứu xác minh, phân loại lập hồ sơ, nắm tình hình cơ sở xã hội, các loại đối tượng, địa hình tỉnh Bô Ly Khăm Xay và Khăm Muộn. Hai tổ trinh sát đã nắm thông tin, cung cấp tình hình hoạt động của địch, bàn kế hoạch chiến đấu, vận động quần chúng với bạn, ổn định tình hình an ninh, chính trị, nhân dân tin tưởng, phấn khởi, hăng hái thi đua lao động sản xuất xây dựng đời sống mới.

Tháng 6-1964, Bộ Tư lệnh CANDVT ra chỉ thị cho các đơn vị nâng cao tinh thần cảnh giác, tăng cường thường trực sẵn sàng chiến đấu, xây dựng kế hoạch bảo vệ biên giới, nội địa an toàn, chuẩn bị đối phó hoạt động mạnh của địch.

Tháng 10-1964, trước tình hình và yêu cầu nhiệm vụ mới, Võ Hồng Tuyên cùng Nguyễn Thụy, Phan Văn Sâm, Nguyễn Văn Bàng đã được Ban Trinh sát CANDVT Hà Tĩnh giao nhiệm vụ giúp bạn Lào với vai trò cố vấn. Võ Hồng Tuyên được chỉ định làm tổ trưởng. Trong các cuộc họp ở các bản, phía bạn luôn mời tham dự đóng góp ý kiến. Đồng chí Xiêng Mun, Ủy viên Trung ương Đảng Nhân dân cách mạng Lào, Bí thư Tỉnh ủy Khăm Muộn trong một cuộc họp quan trọng của tỉnh đã ôm chặt Võ Hồng Tuyên nói rằng: “Đồng chí còn trẻ mà gan dạ, thông minh. Đồng chí sang đây chịu đói, chịu rét, phải ngủ rừng, cán bộ và nhân dân Lào thương đồng chí nhiều”. Sau đó, đồng chí Xiêng Mun đã tặng Võ Hồng Tuyên một chiếc đài để nghe tin tức phục vụ công tác.

Trong những năm tháng sống, chiến đấu, làm nhiệm vụ quốc tế cao cả trên đất bạn Lào, với tài trí quân sự của mình, Võ Hồng Tuyên vừa làm cố vấn, vừa trực tiếp cầm súng chiến đấu và chỉ huy lực lượng ta và bạn tổ chức nhiều trận đánh làm hoang mang tinh thần địch, làm rung chuyển hệ thống đồn bốt của địch dọc biên giới. Tháng 2-1965, theo yêu cầu của phía bạn Lào, Võ Hồng Tuyên trực tiếp chỉ huy lực lượng trinh sát CANDVT Hà Tĩnh, 1 Trung đội thuộc Tiểu đoàn 927, Quân khu 4 và 2 Tiểu đoàn dân quân của bạn, trinh sát nắm tình hình, lên kế hoạch tác chiến. Đúng 5 giờ, ngày 13-2-1965, Võ Hồng Tuyên ra lệnh nổ súng, tiêu diệt địch. Sau gần một giờ chiến đấu, 9 tên địch bị tiêu diệt, 52 tên đầu hàng.

Sau trận đánh này, địch ở dọc biên giới hoang mang lo sợ, không dám khủng bố quấy nhiễu nhân dân. Tháng 4-1965, Võ Hồng Tuyên và Phan Lan được đồng chí Phò Xiêng Mun, Ủy viên Trung ương Đảng Nhân dân cách mạng Lào, Bí thư Tỉnh ủy Bô Ly Khăm Xay và đồng chí Khăm Thoong, Trưởng ty Công an Căm Cợt mời đến bàn bạc vạch kế hoạch tiêu diệt đại đội phỉ do tên Bun Thăn chỉ huy, đang hoạt động khống chế khu vực Nậm Huội, Pun Nhọt, Na Thoi, Na Đối và Bản Phoòng thuộc Nậm Nẹo, Nậm Lốp. 4 giờ, ngày 21-4-1965, dưới sự chỉ huy của Võ Hồng Tuyên, Đội công tác ngoại biên CANDVT Hà Tĩnh và Trung đội vũ trang của bạn đã khép vòng vây, nổ súng tiêu diệt 3 tên, bắt sống 9 tên, số còn lại tháo chạy.

Ngày 25-1-1967, trong quá trình đi trinh sát, Võ Hồng Tuyên cùng 2 đồng đội phát hiện 2 trực thăng bay lượn, trong đó có 1 chiếc hạ thấp độ cao xuống vùng Nậm Vẹo mà không hề bắn phá. Nhận định có khả năng địch thả biệt kích vào vùng biên giới của ta và bạn, tối cùng ngày, Võ Hồng Tuyên đã gặp đồng chí Khăm Thoong để bàn bạc, phối hợp lực lượng truy tìm. Ngày 26-1-1967, lực lượng của ta và bạn phát hiện dấu hiệu trực thăng hạ cánh ở khu vực đồi tranh, nhiều dấu giày và lương thực. Võ Hồng Tuyên bàn với Khăm Thoong và Thào Kẹo tiếp tục tổ chức truy tìm.

Từ ngày 27-1 đến 4-2-1967, lực lượng trinh sát của ta và bạn cùng với lực lượng chi viện Đồn 93, truy lùng bắt sống 11 tên, thu toàn bộ trang bị vũ khí, đảm bảo an toàn. Toán gián điệp, biệt kích mang biệt danh “Hadley” do tên Lê Văn Ngung cầm đầu. Từ thắng lợi này, chuyên án mang bí số “K50” được lập, đồng thời, dưới sự giúp đỡ của Cục Phản gián, từ năm 1967 đến tháng 6-1970, ta đã nắm được ý đồ chiến lược của Mỹ đối với Đường 8 và hành lang biên giới Việt - Lào, câu nhử, thu nhiều lương thực, phương tiện, vũ khí, điện đài...

Trong những năm tháng sống, chiến đấu trên đất bạn Lào, Võ Hồng Tuyên 3 lần bị địch vây bắt, tìm cách tiêu diệt, nhưng được sự yêu mến, tin tưởng đùm bọc, che chở của nhân dân Lào anh em, ông đều vượt qua an toàn.

Minh Toàn