Ý chí thống nhất

Biển Đông luôn được xem là tuyến hàng hải huyết mạch của thế giới nên cũng tiềm ẩn những nguy cơ gây bất ổn, diễn biến phức tạp, đáng quan ngại. Việc gìn giữ trật tự, hòa bình, ổn định để hướng tới sự thịnh vượng bền vững cho khu vực Biển Đông là điều rất quan trọng đối với cộng đồng quốc tế nói chung và các nước trong khu vực nói riêng.

Giữa tháng trước, EU lần đầu đưa ra dự thảo về khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Phân tích về bản dự thảo này, giới chuyên gia quốc tế về Biển Đông cho rằng, xu hướng chính sách mới của EU đang cho thấy tầm nhìn chung của toàn Khối về khu vực này. Bởi lẽ, các sách lược tương tự đã từng được các quốc gia thành viên EU là Pháp, Đức và Hà Lan công bố vào năm ngoái. Ngoài ra, Anh dù đã không còn trong EU nhưng vào tháng 3 vừa qua cũng công bố kế hoạch tương đồng với các nước châu Âu này.

EU nói riêng và châu Âu nói chung đang cho thấy ý chí và tầm nhìn chung gắn với việc củng cố sức ảnh hưởng của mình. Những điểm chính được châu Âu nhấn mạnh là giá trị dân chủ, tự do và luật quốc tế. Đặc biệt trong đó, châu Âu luôn đề cao vai trò trung tâm của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và đề cao quan hệ hợp tác với ASEAN.

Theo các nhà phân tích khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, một trong những thách thức chính đối với lợi ích của EU hiện nay là cạnh tranh địa chiến lược ngày càng tăng một cách toàn diện. Vì lẽ đó, tầm nhìn của EU nhấn mạnh tới nỗ lực đóng góp vì ổn định, an ninh, thịnh vượng và phát triển bền vững của khu vực. Cùng với đó là thúc đẩy các giá trị dân chủ, nhân quyền và luật pháp quốc tế. Từ đó, thể hiện vai trò của EU là một đối tác quan trọng với khu vực, củng cố vị thế là một tổ chức khu vực có ảnh hưởng toàn cầu. Giới chuyên gia đánh giá, đây chính là 3 mục tiêu chính của EU, được xem là một bước ngoặt quan trọng và có thể tạo dựng được lập trường thống nhất nội khối.

Phân tích của các học giả về Biển Đông chỉ ra rằng, với những mục tiêu này, EU sẽ hợp tác chặt chẽ với các đối tác khu vực, đặc biệt là kênh đa phương ASEAN, Diễn đàn Hợp tác Á-Âu (ASEM), Hiệp hội Vành đai Ấn Độ Dương (IORA), nhóm các nước châu Phi, Caribbean và Thái Bình Dương (ACP),... Đồng thời, EU ủng hộ các chương trình nghị sự mang tính toàn cầu về môi trường, khí hậu, quản trị đại dương, nhân quyền, nữ quyền và phòng, chống dịch Covid-19.

Cùng với đó, sách lược của EU cũng thúc đẩy lợi ích kinh tế và chuỗi cung ứng, đảm bảo công bằng thương mại, tiếp tục thúc đẩy các thỏa thuận với Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Việt Nam,... Mặt khác, EU đóng vai trò quan trọng về an ninh - quốc phòng, đặc biệt trong an ninh biển và với các đối tác đồng quan điểm, tiến tới thiết lập các Khu vực Biển có lợi ích. Đảm bảo kết nối chất lượng cao về kỹ thuật số, giao thông, năng lượng, con người... EU cũng sẽ tăng cường hợp tác với khu vực về nghiên cứu, đổi mới và số hóa.

Tầm nhìn chung

Dẫu vậy, theo các nhà phân tích chính sách về Biển Đông, chính sách mới của EU vẫn sẽ có những khác biệt so với chiến lược của các nước châu Âu. Bởi lẽ, chiến lược của EU ra đời muộn hơn các chiến lược của các nước Anh, Pháp, Đức, Hà Lan. Vì vậy, chiến lược của EU chắc chắn sẽ có những điều chỉnh để thống nhất và dung hòa lợi ích của tất cả 27 thành viên EU, cũng như sự hài hòa đối với các quốc gia ngoài Khối có chung ý chí.

Ngoài ra, phạm vi địa lý mà EU và các quốc gia châu Âu định hình cũng khác nhau. Trong đó, các quốc gia sẽ tập trung chiến lược của mình vào một khu vực nhất định, phù hợp với ý chí, năng lực và lợi ích của riêng mình. Trong khi đó, EU với tầm vóc lớn hơn, định hình phạm vi địa lý cũng rộng hơn để có thể bao trùm lợi ích của tất cả 27 nước thành viên. Theo đó, EU định nghĩa khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương là khu vực trải từ vùng bờ Đông của châu Phi tới các nước Thái Bình Dương.

Mặt khác, dù cùng ý chí về việc tăng cường hợp tác với các nước đối tác trong khu vực, song, EU có cách nhìn khác khi định hình về đối tác và đối tượng hợp tác. Cách tiếp cận của EU có phần dung hòa và hướng tới những điều tích cực hơn so với các quốc gia châu Âu. Các phân tích từ giới chuyên gia cho thấy, mỗi nước sẽ có những nhìn nhận về mức độ quan hệ đối tác khác nhau tùy theo thực tế của mình. Vì vậy, quan điểm tăng cường hợp tác của EU cũng mang tính bao trùm hơn, có tầm vóc hơn và tránh việc để chiến lược này trở thành một công cụ gây chia rẽ, thậm chí là đối đầu trong cộng đồng quốc tế.

Đánh giá về những sự khác biệt giữa EU và các quốc gia riêng lẻ, giới chuyên gia đánh giá, dù thực tế có những nét đặc trưng riêng nhưng vẫn thể hiện một tầm nhìn tương đồng, nhất là việc tầm nhìn của EU có tầm vóc bao trùm hơn.

Các học giả nghiên cứu về Biển Đông khẳng định, chiến lược của EU sẽ là nền tảng quan trọng, mở đầu cho những nỗ lực có triển vọng tích cực để bảo vệ tầm quan trọng của khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Đặc biệt, chiến lược này được xem là một “bước ngoặt” của EU, bởi Khối lâu nay vốn không chú trọng tới các hoạt động an ninh ở quá xa “lục địa già”. Đề cao tầm quan trọng của khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương đang cho thấy sự chuyển hướng của EU, không còn chỉ tập trung vào các khu vực gần châu Âu như Đại Tây Dương, Địa Trung Hải.

Một trong những yếu tố đáng chú ý khác nằm ở sự thống nhất nội khối của EU. Cụ thể, EU có tới 27 thành viên nên trên thực tế, để đưa ra một sách lược thống nhất toàn khối vốn là điều không hề dễ dàng trong việc đảm bảo quá nhiều lợi ích khác nhau. Vì vậy, việc thống nhất Chiến lược về khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương đã cho thấy cam kết sâu sắc của EU đối với khu vực này.

Thanh Trúc