Mùa vàng trên núi

Tròn 2 thập kỷ trôi qua, cứ một năm 2 vụ, cánh đồng lúa nước có diện tích 2ha với năng suất đạt từ 35 đến 40 tạ/ha mỗi vụ đã và đang giúp cho 34 hộ với 154 nhân khẩu ở bản Chăm Pu, xã Thượng Trạch vượt qua cái đói của mùa giáp hạt, của những năm tiết trời mưa không thuận, gió chẳng hòa. Người dân nơi đây đã đặt tên cho cánh đồng lúa này là “Nơi gửi niềm tin no ấm”.

Từ Đồn Biên phòng Cà Roòng, xuôi theo tỉnh lộ 569 khoảng hơn 10km, sau đó rẽ vào con đường mới mở chừng gần 5km là đến bản Chăm Pu. Bản nằm cạnh con suối Chăm Pu, nhưng cánh đồng lúa cùng tên lại lấy nguồn nước từ một dòng suối nhỏ bắt nguồn trên đỉnh ngọn núi Leẹc cách bản khoảng gần 5km. Vụ Đông Xuân năm 2022, năng suất có thấp hơn mọi năm đôi chút do thời tiết không thuận nên cây lúa bị sâu bệnh, song người dân ở bản Chăm Pu vẫn rất vui mừng trong những ngày thu hoạch.

Ông Đinh Bột, 65 tuổi, Trưởng bản Chăm Pu chia sẻ: “Từ khi có cánh đồng lúa nước, người Ma Coong ở bản Chăm Pu đã có cơm để ăn, kể cả khi lúa trên nương bị mất mùa. Khi rễ cây lúa nước bám vào đất núi của bản Chăm Pu thì cũng là lúc người Ma Coong mình biết làm ruộng nước thay cho phát nương làm rẫy. Cây lúa nước cho nhiều gạo thì những cánh rừng ở phía ngọn núi Leẹc sẽ chẳng còn bị đốt nữa”.

Gia đình chị Y Sử, 38 tuổi, trồng 3 sào ruộng lúa nước tại cánh đồng Chăm Pu, vụ mùa này thu hoạch được 17 bao (40kg mỗi bao) nên gia đình chị không phải lo cái ăn như ngày chưa có ruộng lúa nước. Trước đây, cũng như những gia đình trong bản, gia đình chị Y Sử trồng lúa bằng việc phát rừng trỉa hạt theo phương thức truyền thống, năng suất trông chờ vào sự thuận lợi của thời tiết nên năm được, năm mất. Nguồn giống lấy từ giống lúa đã canh tác những vụ lúa trước để lại, không có sự chọn lọc, xử lý, vì vậy, mùa nào cũng bị sâu bệnh phá hoại nên lúa sản xuất ra không đủ ăn cho đến vụ sau. Nhiều tháng ròng, gia đình chị phải vào rừng tìm củ mài, củ chụp, cây đoác, cây măng để ăn thay cơm. Tuy nhiên, từ khi có được 3 sào ruộng lúa nước, gia đình chị Y Sử được Hội Nông dân xã và cán bộ Đồn Biên phòng Cà Roòng vận động, hướng dẫn cách làm đất, ủ giống, gieo hạt, chăm sóc theo khoa học kỹ thuật nên 3 sào ruộng lúa nước của gia đình chị vụ nào cũng đạt năng suất cao.

Dẫn chúng tôi đi thăm những thửa ruộng của gia đình mình khi cây lúa đang mướt xanh trong thời tiết mát của vụ Hè Thu, anh Đinh Vũ, 23 tuổi, chủ nhân của hơn 2 sào ruộng lúa tại cánh đồng Chăm Pu vui mừng chia sẻ: “Lúc đầu, nghe cán bộ Biên phòng và Hội Nông dân xã tuyên truyền về việc làm ruộng lúa nước, gia đình mình và nhiều hộ khác trong bản không muốn làm theo vì lâu nay phát nương, trỉa hạt quen rồi, sợ làm ruộng nước không quen, cây lúa không có hạt thì đói lắm. Sau khi cán bộ Biên phòng và Hội nông dân đến tận nhà, đưa theo giống lúa, hướng dẫn chi tiết cách làm đất, ủ giống, cách bón phân cho lúa, gia đình mình làm theo và giờ thì không còn phải lo thiếu cái ăn như trước nữa”.

Hành trình đưa cây lúa nước lên non

Việc định canh, định cư, xây dựng bản mới của người Ma Coong ở bản Chăm Pu là một quá trình đầy gian khó, bởi thói quen du canh, du cư đã ăn sâu vào tiềm thức của bà con bằng cái lý “Rừng rộng, đất rộng nên ưng bụng chỗ mô thì dựng nhà mà ở thôi”. Rồi cứ thế, họ đi khắp mọi cánh rừng như con nai, con hoẵng, song sự kiên trì của cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Cà Roòng đã níu và giữ chân họ dừng lại lập bản mới bên con suối Chăm Pu. Từ đây, cuộc đời của người Ma Coong nơi bản nhỏ này đã bước sang một trang mới và bà con lại càng vui hơn khi Ban Dân tộc tỉnh cùng Bộ Chỉ huy BĐBP Quảng Bình đã đầu tư cho bản một cánh đồng lúa nước rộng 2ha nằm dưới chân ngọn núi Leẹc.

Năm 2002, công trình khởi công và vụ Hè Thu năm 2003, bản Chăm Pu được mùa lớn nên niềm tin về một phương thức sản xuất mới càng bám rễ sâu hơn trong suy nghĩ của bà con dân bản. Thế nhưng, do người dân không quen làm lúa nước, trình độ tiếp thu kỹ thuật hạn chế nên liên tiếp những vụ sau, lúa cho năng suất thấp và bà con lại trở về với phương thức phá rừng làm rẫy. Thêm một lần nữa, cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Cà Roòng lại trở thành những “kỹ sư nông nghiệp” để giữ lại cánh đồng Chăm Pu cho tới ngày hôm nay.

Với phương châm “Bám dân, bám thời vụ, cụ thể, sát thực tế, vừa làm, vừa hướng dẫn, vừa chuyển giao phương thức sản xuất mới, cơ giới hóa, khoa học”, các cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Cà Roòng kiên trì thuyết phục để rồi cánh đồng Chăm Pu, cây lúa đã trở lại màu xanh. Từ năm 2006 đến nay, mỗi năm 2 vụ, cánh đồng Chăm Pu luôn cho năng suất từ 35 đến 40 tạ/ha không còn là niềm mơ ước mà đã trở thành hiện thực nơi miền biên ải vùng cao gian khó.

Niềm vui lớn nhất là người dân bản Chăm Pu đã tiếp cận được khoa học kỹ thuật tiên tiến, sử dụng máy móc vào canh tác nên năng suất lúa luôn được giữ vững và họ đã làm chủ hoàn toàn các khâu sản xuất lúa nước từ các chiến sĩ Biên phòng chuyển giao. Trung tá Võ Đình Thuần, Đồn trưởng Đồn Biên phòng Cà Roòng cho biết: “Làm và giữ được cánh đồng lúa nước cho người Ma Coong ở bản Chăm Pu là công sức của nhiều thế hệ cán bộ, chiến sĩ đơn vị từ gần 20 năm nay. Gian nan, vất vả là điều hiện hữu, song, niềm vui cũng nhiều. Vì thế, việc thường xuyên bám dân, bám ruộng để duy trì cây lúa nước cho người dân không chỉ là trách nhiệm của cán bộ, chiến sĩ đơn vị, mà còn là tình cảm, nghĩa quân dân nơi biên cương Tổ quốc vì sự bình yên và phát triển bền vững nơi phên dậu đất nước”.

Nguyễn Thành Phú