Số người lao động ồ ạt rút BHXH một lần là thực tế rất đáng lo ngại, không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi người lao động mà còn tác động lâu dài tới an sinh xã hội. Vì rút BHXH một lần, người lao động mất các chế độ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp trong quá trình lao động và không có chế độ hưu trí, tử tuất khi về hưu.

Lý giải cho tình trạng trên, BHXH Việt Nam cho rằng đời sống khó khăn do dịch bệnh Covid-19 khiến nhiều người lao động phải rút BHXH một lần để có một khoản tiền chi tiêu, trang trải cuộc sống. Một số ít người vì lợi ích trước mắt, muốn rút BHXH một lần để có luôn một khoản tiền mặt.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia bảo hiểm chỉ ra, điều kiện hưởng BHXH một lần khá dễ dàng, mức hưởng hấp dẫn hơn trước đối với thời gian đóng BHXH từ năm 2014 trở đi chính là nguyên nhân khiến người lao động cứ nghỉ việc là mong muốn được nhận BHXH một lần thay vì bảo lưu chờ đóng tiếp để hưởng lương hưu hàng tháng.

Ngoài ra, quy định điều kiện về thời gian đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu quá dài (20 năm), dẫn đến giảm nỗ lực tiếp tục tham gia BHXH của một bộ phận lớn người lao động.

Bên cạnh đó, một số mốc thay đổi trong chính sách BHXH như từ năm 2018 trở đi, quy định tăng thời gian đóng BHXH dần thêm cho đến khi nam phải đóng đủ 35 năm, nữ đóng đủ 30 năm mới được hưởng mức lương hưu tối đa 75% cũng khiến nhiều người lao động chọn nhận tiền BHXH một lần hoặc về hưu sớm...

Nhưng không phải người lao động nào cũng nhận thức đầy đủ chính sách BHXH đem lại rất nhiều lợi ích cho người lao động.

Khi tham gia BHXH, với việc bỏ ra số tiền 8% tiền lương hằng tháng, người lao động được hưởng những lợi ích từ nguồn quỹ này bao gồm các chế độ: Ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hưu trí và tử tuất. Nếu nhận BHXH một lần, người lao động sẽ không còn cơ hội được hưởng lương hưu và được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí trong suốt thời gian hưởng lương hưu để đảm bảo cuộc sống và sức khỏe khi về già.

Mặt khác, hưởng BHXH một lần thì mức hưởng mỗi năm đóng BHXH chỉ bằng 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014 và bằng 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi.

Trong thực tế đã có rất nhiều trường hợp khi đã nhận BHXH một lần muốn nộp lại tiền để phục hồi số năm đã tham gia BHXH cho đủ điều kiện hưởng lương hưu, nhưng pháp luật về BHXH chưa quy định về trường hợp này.

Nhìn từ con số thống kê 80,9% người lao động hưởng chế độ BHXH một lần có độ tuổi từ trên 20 đến 40 tuổi, Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội cho rằng, khó khăn trước mắt đã khiến người lao động cảm thấy con đường nhận chế độ lương hưu quá “gian nan”. Do vậy, Nhà nước cần tiếp tục có thêm các gói hỗ trợ an sinh để người dân có thể khắc phục khó khăn do đại dịch Covid-19 gây ra.

Rõ ràng, với điều kiện nhận hưởng BHXH một lần đơn giản, cho rút “thoải mái” khi có nhu cầu, vô hình trung đã xóa bỏ cố gắng bao phủ BHXH toàn dân.

Để bảo đảm an sinh xã hội cho người lao động trong dài hạn, giải pháp căn cơ là sửa đổi Luật BHXH theo hướng giảm dần số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng chế độ hưu trí từ 20 năm xuống 15 năm, tiến tới còn 10 năm nhằm khuyến khích người dân tham gia BHXH; điều chỉnh quy định hưởng trợ cấp BHXH một lần chặt chẽ hơn, khuyến khích người lao động bảo lưu thời gian đóng BHXH để hạn chế nhận BHXH một lần...

Hoàng Lâm