Bộ GTVT lý giải, hiện có 26 dự án BOT có doanh thu thực tế thấp hơn so với phương án tài chính. Nếu không cho tăng phí như lộ trình đã ký trong hợp đồng BOT, nhiều dự án sẽ vỡ phương án tài chính, các khoản vay đầu tư BOT sẽ thành nợ xấu ngân hàng... Thế nhưng Bộ trưởng GTVT chưa giải trình thấu đáo  nhiều vấn đề cử tri và đại biểu Quốc hội quan tâm, như: Các dự án này có thực sự thua lỗ hay không, vì đến nay, việc kiểm soát doanh thu dự án BOT vẫn chưa thực sự minh bạch? Vì sao người dân lại phải chia sẻ rủi ro của các dự án khi họ không hề được thỏa thuận trước đó?

Hơn nữa, những sai sót của các dự án BOT đều thuộc trách nhiệm của các cơ quan quản lý, nhà đầu tư và các nhà thầu. Điển hình là: Việc kiểm soát chi phí đầu tư chưa chặt chẽ; áp dụng hình thức chỉ định thầu cho hầu hết các dự án; chưa có giải pháp quản lý hiệu quả về doanh thu thu phí dịch vụ sử dụng đường bộ; mức phí chưa đảm bảo công bằng cho các phương tiện; một số trạm BOT có vị trí bất hợp lý...

Chính những sai sót trên cộng với thiếu minh bạch trong thu phí tại một số dự án mà đến thời điểm này, một số trạm BOT như: Cai Lậy (Tiền Giang), Bắc Thăng Long - Nội Bài (Hà Nội), Bờ Đậu (Bắc Kạn), Hòa Lạc - Hòa Bình (Hòa Bình), T2 (quốc lộ 91)... liên tiếp xảy ra xung đột giữa người dân, chủ phương tiện với nhà đầu tư, gây mất an ninh trật tự và ách tắc giao thông nghiêm trọng. Những giải pháp khắc phục hậu quả, sửa sai của Bộ GTVT mới chỉ dừng lại ở mức mở rộng đối tượng được miễn giảm phí xung quanh trạm, còn bản chất vấn đề là quản lý yếu kém dẫn đến đầu tư dự án không hiệu quả thì chưa có cách nào giải quyết.

Một số đại biểu Quốc hội cho rằng, để đảm bảo công bằng thực sự cho người dân và không để các doanh nghiệp bị đổ bể phương án tài chính, Nhà nước phải bỏ ngân sách để mua và xóa các trạm BOT đặt sai vị trí. Phương án này gần như bất khả thi, bởi phải cần tới cả trăm nghìn tỷ đồng trong bối cảnh ngân sách Nhà nước hạn hẹp.

Do vậy, giải pháp hữu hiệu và cấp bách giúp minh bạch trong thu phí BOT là triển khai thu phí không dừng. Bộ GTVT đặt mục tiêu hoàn thành các dự án thu phí không dừng vào cuối năm 2019. Tất cả các trạm sẽ có phần mềm thu phí, lắp camera giám sát công tác thu phí, phục vụ thanh tra, giám sát. Số liệu sẽ được kiểm tra hằng ngày, hằng tuần, có đối chiếu để đảm bảo tính chính xác. 

Tuy nhiên, đến thời điểm này, mới có 28 trạm lắp đặt thu phí không dừng, 15 trạm đang triển khai, 33 trạm mới hoàn thành việc khảo sát, đấu thầu. Cả nước có hơn 3 triệu ô tô, nhưng mới hơn 700.000 xe dán thẻ thu phí không dừng (E-Tag)...

Trước tiến độ ì ạch, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu Bộ trưởng GTVT báo cáo nêu rõ trách nhiệm của các đơn vị có liên quan; biện pháp xử lý với các trường hợp không thực hiện đúng lộ trình chuyển sang thu tự động không dừng trước ngày 20-6.  

Rõ ràng, khi những bất cập của các dự án BOT chưa được giải quyết tận gốc thì đề xuất tăng phí để “cứu” các dự án BOT càng khiến dư luận bất bình. Hiện, đề xuất của Bộ GTVT đang được gửi đi các bộ, ngành liên quan để xin ý kiến trước khi đề xuất lên Chính phủ. Dư luận mong muốn các bộ, ngành liên quan cân nhắc và xem xét công tâm trước khi quyết định.

Thanh Thảo