Thực hiện Nghị quyết 84-NQ/ĐU, ngày 7-3-2011 của Đảng ủy BĐBP về “Nâng cao chất lượng công tác cửa khẩu của BĐBP trong tình hình mới”, những năm qua, BĐBP đã đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, tạo bước tiến mới trong hiện đại hóa thủ tục XNC qua các cửa khẩu, cảng biển và đạt được nhiều kết quả tích cực.

Trước đây, hoạt động thủ tục biên phòng chủ yếu thực hiện bằng biện pháp thủ công, dẫn đến hiệu suất công việc thấp, mất nhiều thời gian. Do vậy, tình trạng quá tải ở cửa khẩu xảy ra thường xuyên, nhất là những thời điểm lưu lượng người và phương tiện thông quan lớn. Đối với các cửa khẩu cảng biển, do có nhiều cơ quan cùng tham gia giải quyết thủ tục, nên nảy sinh những bất cập, như: Chi phí đi lại tốn kém; phải chờ kết quả làm thủ tục; chi phí neo, đậu bến, bãi; hao mòn máy móc, phương tiện tăng cao...

Mặt khác, biện pháp thủ công trên còn làm cho hoạt động thủ tục biên phòng không hiệu quả trong đấu tranh phòng, chống các hoạt động vi phạm pháp luật như: Sử dụng hộ chiếu, giấy tờ giả XNC; gây nhiều khó khăn trong việc quản lý có hệ thống các hoạt động XNC, hoạt động của người, phương tiện.

Trong khi đó, hệ thống cửa khẩu, cảng biển trên toàn quốc ngày càng phát triển mạnh cả về số lượng và sự gia tăng về lưu lượng người, phương tiện, hàng hóa... Do vậy, yêu cầu khách quan đặt ra đối với BĐBP là phải đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính theo hướng hiện đại hóa, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kiểm soát XNC, nhằm tạo thuận lợi cho người, phương tiện, hàng hóa qua lại các cửa khẩu biên giới đường bộ, cảng biển. Theo đó, các đơn vị BĐBP đã chú trọng đầu tư, hiện đại hóa trang thiết bị kỹ thuật, ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kiểm soát XNC cho các cửa khẩu quốc tế, cửa khẩu chính và cảng biển trọng điểm; triển khai khép kín hệ thống máy tính cài đặt chương trình nghiệp vụ cho các cửa khẩu phụ.

Đồng thời, có nhiều cải tiến về quy trình kiểm soát XNC tại cửa khẩu, đổi mới tác phong làm việc, giảm thiểu các loại giấy tờ không cần thiết, loại bỏ những thủ tục rườm rà, chồng chéo trong lĩnh vực kiểm soát XNC, đảm bảo thống nhất, đồng bộ, đơn giản, công khai, minh bạch thủ tục hành chính.

Do đẩy mạnh cải cách nên đã đạt kết quả nổi bật là, từ 38 thủ tục hành chính được công bố tại cơ sở dữ liệu quốc gia về quản lý biên giới, giảm xuống còn 28 thủ tục; tỷ lệ thủ tục biên phòng điện tử theo quy định cũ là 7% được tăng lên 11%. Đối với các cửa khẩu cảng biển, qua cải tiến quy trình, các loại giấy tờ mà người làm thủ tục phải có đã giảm tới 45,5%. Nhờ đó, thời gian giải quyết thủ tục XNC cho người, phương tiện, hàng hóa giảm đáng kể; tạo điều kiện nhanh chóng, thuận lợi, tiết kiệm thời gian đi lại, chi phí cho cá nhân, tổ chức và doanh nghiệp trong tiếp cận và thực hiện thủ tục hành chính.

Thực hiện Quyết định 22/2011/QĐ-TTg, ngày 15-4-2011 của Thủ tướng Chính phủ, BĐBP đã triển khai "Khai báo thủ tục biên phòng điện tử cảng biển" tại 7 đơn vị Biên phòng cửa khẩu cảng, giúp các đại lý, doanh nghiệp dễ dàng thực hiện thủ tục khai báo thông tin về tàu, thuyền, thuyền viên, hành khách, hàng hóa trước khi tàu cập cảng, bảo đảm thủ tục XNC qua cảng biển được nhanh chóng, thuận lợi.

Điểm mới trong công tác này là, thực hiện chỉ đạo của Chính phủ và Bộ Quốc phòng, BĐBP đang tham gia thí điểm cơ chế hải quan một cửa quốc gia về việc kết nối Cổng thông tin một cửa quốc gia với tất cả các cảng biển; đồng thời, nghiên cứu mở rộng kết nối với các cửa khẩu đường bộ. Hiện nay, đã kết nối Cổng thông tin điện tử biên phòng cảng biển với Cổng thông tin một cửa quốc gia tại 7 đơn vị Biên phòng cửa khẩu cảng.

Thực hiện lộ trình cải cách thủ tục hành chính, BĐBP đã và đang triển khai thực hiện các mô hình như: “Thủ tục Biên phòng điện tử cảng biển”, Cơ chế một cửa quốc gia gắn với cơ chế một cửa ASEAN, “Một cửa, một điểm dừng” và ứng dụng kiểm soát bằng mã vạch cho công dân Việt Nam mang giấy thông hành XNC tại 18 cửa khẩu tuyến biên giới Việt Nam - Trung Quốc. Các mô hình trên đã tạo thuận lợi cho công dân Việt Nam và hành khách nước ngoài XNC nhanh chóng; giải quyết được tình trạng ùn tắc tại một số cửa khẩu; đảm bảo tốt yêu cầu về quốc phòng và an ninh.

Tuy nhiên, việc triển khai các mô hình trên mới chỉ đáp ứng được cho một số đối tượng, đơn vị cụ thể. Trong khi đó, cổng kiểm soát XNC tự động đã và đang được áp dụng tại rất nhiều nước trên thế giới, vừa đảm bảo tốt công tác kiểm soát an ninh, vừa góp phần tinh giảm nhân lực, tạo thông thoáng cửa khẩu. Nếu BĐBP vẫn kiểm soát XNC bằng hệ thống hiện tại, thông qua máy đọc hộ chiếu được xử lý bằng chương trình phần mềm nghiệp vụ và quan sát bằng mắt thường của cán bộ Biên phòng làm thủ tục (công tác kiểm soát bán tự động), thì phụ thuộc rất nhiều vào nhân lực và kinh nghiệm của người làm thủ tục, thời gian làm thủ tục kéo dài hơn, độ chính xác bị hạn chế.

Nếu sử dụng hệ thống kiểm soát XNC tự động thì camera an ninh có khả năng tự động chụp ảnh hành khách khi làm thủ tục xuất nhập cảnh, so sánh ảnh của hành khách đối với ảnh của đối tượng nghiệp vụ trong cơ sở dữ liệu để cảnh báo cho cán bộ Biên phòng. Bên cạnh đó, hệ thống xác thực tự động bằng vân tay (cả 10 ngón), mã vạch (tương lai sẽ xác thực cả mống mắt) tự động đọc được các loại giấy tờ hiện hành như: Hộ chiếu, giấy thống hành, mã vạch, thẻ thông minh kể cả hộ chiếu điện tử.

Ngoài ra, còn có thể so sánh dữ liệu của hành khách xuất, nhập cảnh với dữ liệu của đối tượng quản lý nghiệp vụ được lưu trữ trong cơ sở dữ liệu để cảnh báo cho cán bộ Biên phòng. Hệ thống cổng kiểm soát XNC thông minh sẽ sử dụng hai phương thức kiểm tra là tự động và bán tự động. Trong đó, chế độ tự động sẽ áp dụng đối với cư dân biên giới XNC thường xuyên; chế độ bán tự động áp dụng đối với hành khách XNC bằng hộ chiếu.

Khi hệ thống này đi vào hoạt động, sẽ rút ngắn thời gian làm thủ tục cho hành khách XNC từ 30 giây xuống còn 12 giây; quá trình kiểm soát nhanh, chặt chẽ, lưu trữ được dữ liệu và hình ảnh của hành khách, phục vụ công tác nghiệp vụ. Đồng thời, có thể giảm bớt số người làm thủ tục (đối với chế độ tự động không cần cán bộ kiểm soát tại cổng, chỉ cần 1-2 cán bộ đóng dấu cho 3 luồng nhập cảnh bán tự động) và tạo sự nghiêm túc, chính quy, hiện đại cho cửa khẩu, phù hợp với xu thế chung của các cửa khẩu trên thế giới.

Mai Anh