Nhìn lại một quá trình lâu dài, tích cực trong thúc đẩy mối quan hệ đối ngoại quân sự - quốc phòng giữa Quân đội hai nước, có thể thấy rằng, hoạt động tuần tra chung tuy không phải là mới so với bối cảnh chung của thế giới, song, đó là bước phát triển đáng ghi nhận. Đối với Việt Nam và Trung Quốc, hai quốc gia láng giềng có gần 1.500km đường biên, kể từ ngày 14-7-2010, 3 văn kiện pháp lý về biên giới có hiệu lực, Bộ Quốc phòng hai nước đã đẩy mạnh các hoạt động hợp tác trên nhiều lĩnh vực. Từ cuối năm 2010, một số cuộc tuần tra chung giữa lực lượng bảo vệ biên giới (BVBG) hai nước được triển khai thực hiện thí điểm tại các tỉnh Lào Cai, Cao Bằng và Lạng Sơn.

Cho tới tháng 10-2011, trong chuyến thăm Trung Quốc của Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng, lãnh đạo hai Đảng đã ra tuyên bố chung, trong đó có đề cập đến việc tổ chức tuần tra chung biên giới đất liền. Thực hiện chủ trương của hai Đảng, sau một thời gian chuẩn bị, tháng 12-2012, Bộ Tổng tham mưu QĐND Việt Nam ra Quyết định ban hành Quy định tổ chức tuần tra song phương trên biên giới, vùng biển; quy định về trang bị, trang phục, phù hiệu tuần tra và trang phục, phù hiệu nhân viên kiểm soát xuất, nhập cảnh của BĐBP.

Theo đó, bắt đầu từ năm 2013, BĐBP các tỉnh biên giới đất liền Việt Nam - Trung Quốc đã đồng loạt gặp gỡ, hội đàm ký bản ghi nhớ (thỏa thuận) tuần tra chung với đơn vị BVBG tương đương phía đối diện. Kể từ đây, các cuộc tuần tra chung trên toàn tuyến biên giới đất liền Việt Nam - Trung Quốc được tổ chức thực hiện. Qua đó, nâng cao khả năng kiểm tra, kiểm soát, duy trì hòa bình, ổn định và trật tự trên các tuyến biên giới. Đại tá Vương Khổng Lâm, Tổng đội trưởng Tổng đội Công an Biên phòng Quảng Tây, Cục Quản lý di dân quốc gia Trung Quốc cho biết, thời gian qua, hoạt động này đã được các đơn vị quản lý, bảo vệ biên giới, cửa khẩu của Quảng Tây phối hợp chặt chẽ với BĐBP các tỉnh: Cao Bằng, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Hà Giang của Việt Nam triển khai hết sức hiệu quả.

Là người trực tiếp tiến hành các hoạt động tuần tra chung đầu tiên trên biên giới Lạng Sơn, Thiếu tướng Lê Quang Đạo, Phó Tư lệnh, Tham mưu trưởng BĐBP cho biết, theo các thỏa thuận đạt được giữa lãnh đạo cấp cao của hai bên, tuần tra chung được tiến hành theo định kỳ 3 tháng một lần, hai bên luân phiên nhau lập kế hoạch và thông báo cho bên kia để thỏa thuận thống nhất, bên lập kế hoạch sẽ chủ động làm công tác chuẩn bị chung cho cuộc tuần tra. Nhiệm vụ chính của mỗi lần tuần tra là cùng nhau kiểm tra đường biên, mốc giới, các công trình biên giới, trao đổi thông tin liên quan đến đảm bảo an ninh trật tự, biện pháp, kinh nghiệm trong quản lý, bảo vệ biên giới. Lực lượng tham gia tuần tra mỗi bên từ 10 đến 12 người, phương tiện, trang bị kỹ thuật, mỗi bên tự bảo đảm theo kế hoạch đã thống nhất.

Tuần tra chung còn giúp cho lực lượng bảo vệ biên giới hai nước gần gũi, hiểu biết nhau hơn, nhận thức rõ hơn về đường biên giới đã được phân giới, cắm mốc; góp phần phòng ngừa các hoạt động vi phạm hiệp định về quy chế quản lý biên giới... Tùy theo địa hình có đoạn biên giới đi tuần tra bên bộ và có đoạn biên giới đi trên sông bằng xuồng hoặc ca nô; có cuộc đi chung phương tiện, cũng có cuộc đi riêng phương tiện. Trong khi tuần tra chung, tùy tình hình cụ thể, hai bên căn cứ các văn kiện pháp lý có hiệu lực để bàn bạc, xử lý thỏa đáng các vụ việc trên tinh thần hợp tác, tôn trọng lẫn nhau. Những vấn đề vượt quá thẩm quyền của lực lượng tuần tra, hai bên thống nhất báo cáo lên cấp trên để giải quyết.

Đại tá Triệu Quốc Nguậy, Chỉ huy trưởng BĐBP Lai Châu chia sẻ, năm 2020, dù đại dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, hoạt động tuần tra chung vẫn được lực lượng Biên phòng Việt Nam và Trung Quốc duy trì thường xuyên. Hai bên thống nhất tiến hành tuần tra hành quân bộ, kết hợp xe ô tô theo hình thức biên đối biên, điểm đối điểm, tuyến đối tuyến. Nghĩa là hai bên tuần tra song song, mỗi bên tiến hành tuần tra trên phần lãnh thổ của mình, hạn chế tiếp xúc trực tiếp... Trong quá trình tuần tra, đã tuyên truyền, giáo dục cho hàng nghìn lượt cư dân biên giới và hành khách qua lại cửa khẩu và phát gần 3.000 tờ rơi tuyên truyền pháp luật và phòng, chống dịch bệnh Covid-19.

Trong kết quả chung, những năm qua, BĐBP Quảng Ninh, Việt Nam phối hợp với BĐBP địa khu Phòng Thành, tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc đã tổ chức được gần 400 cuộc tuần tra chung với 2.500 lượt cán bộ, chiến sĩ tham gia nhằm quản lý, bảo vệ đoạn biên giới dài hơn 118km với 176 cột mốc. Riêng khu vực cửa sông Bắc Luân, kể từ năm 2015, khi Hiệp định về tàu thuyền đi lại tại khu vực đi lại tự do ở cửa sông Bắc Luân, Việt Nam - Trung Quốc chính thức có hiệu lực, hai bên đã tổ chức 5 cuộc tuần tra chung với hơn 150 lượt cán bộ, chiến sĩ tham gia. Trong đó, có 1 cuộc tuần tra chung quy mô cấp tỉnh/Việt Nam và địa khu/Trung Quốc. Nhờ đó, hai bên đã cùng nhau quản lý tốt, bảo vệ tốt đường biên, mốc giới, không chỉ duy trì nghiêm việc thực thi pháp luật về biên giới, mà còn góp phần tạo dựng niềm tin để người dân hai nước được chung sống hòa bình, lạc nghiệp và an cư...

Qua 8 năm lực lượng BVBG hai nước tiến hành tuần tra chung, đã cho thấy ý nghĩa thiết thực của hoạt động này. Đồng thời, biểu thị sự đoàn kết, nhất trí cao của quân đội hai nước nói chung và lực lượng BVBG nói riêng vì một đường biên giới hòa bình, ổn định, hợp tác, cùng phát triển. Đến nay, Việt Nam và Trung Quốc đã tổ chức được hàng ngàn cuộc tuần tra chung trên toàn tuyến biên giới, với trên 2 vạn lượt cán bộ, chiến sĩ thuộc các lực lượng BVBG của 2 nước tham gia, góp phần bảo vệ vững chắc chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia, đấu tranh có hiệu quả với các hoạt động vi phạm quy chế quản lý biên giới và thúc đẩy quan hệ đối ngoại quốc phòng, đối ngoại biên giới giữa hai nước ngày càng đi vào chiều sâu và có bước phát triển mới.

Đặng Tuệ Lâm