Quán triệt, cụ thể hóa chủ trương, đường lối của Đảng, tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về vai trò của quần chúng nhân dân “Dễ trăm lần không dân cũng chịu, khó vạn lần dân liệu cũng xong” và từ thực tiễn của phong trào quần chúng tham gia bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới, ngày 22-2-1989, Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) đã ban hành Quyết định số 16/HĐBT lấy ngày 3-3 hằng năm là “Ngày Biên phòng” trong cả nước.

Tại Kỳ họp thứ 3, ngày 17-6-2003, Quốc hội khóa XI đã thông qua Luật Biên giới quốc gia, trong đó quy định lấy ngày 3-3 hằng năm là “Ngày Biên phòng toàn dân”. Đây là cơ sở pháp lý quan trong, là bước phát triển mới và toàn diện để tăng cường hiệu lực quản lý Nhà nước về biên giới quốc gia; đồng thời huy động và phát huy sức mạnh tổng hợp của các tầng lớp nhân dân, mọi tổ chức xã hội tham gia xây dựng, quản lý, bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia; xây dựng biên giới hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển với các nước láng giềng.

Thực hiện các nội dung của “Ngày Biên phòng toàn dân”, trong những năm qua, các cấp ủy Đảng, chính quyền, MTTQ, các ban, ngành, đoàn thể từ Trung ương đến các địa phương trong cả nước đã có nhiều chủ trương, biện pháp nhằm huy động và phát huy sức mạnh tổng hợp của các tầng lớp nhân dân, tạo ra phong trào quần chúng sâu rộng tham gia phát triển kinh tế-xã hội, củng cố quốc phòng-an ninh ở vùng biên giới, hải đảo. Tỉnh ủy, UBND các tỉnh, thành phố có biên giới, bờ biển đã lãnh đạo, chỉ đạo các cấp các ngành tập trung phát triển kinh tế-xã hội, xóa đói, giảm nghèo, động viên, chia sẻ khó khăn với nhân dân và cán bộ, chiến sĩ nơi biên giới, hải đảo; củng cố quan hệ đoàn kết, hữu nghị với các nước láng giềng, mở rộng giao lưu và hội nhập quốc tế.

Trong đó, cấp ủy, chính quyền các cấp và các ngành chức năng đã huy động các nguồn lực đầu tư cho khu vực biên giới với hàng nghìn dự án xây dựng cơ sở hạ tầng, xóa đói giảm nghèo, khuyến nông, khuyến lâm..., phát động và tổ chức cho cán bộ, công nhân viên chức, nhân dân trong cả nước có nhiều hoạt động hướng về đồng bào và chiến sĩ khu vực biên giới bằng các việc làm cụ thể, thiết thực nhằm ủng hộ vật chất, động viên tinh thần, góp phần cải thiện, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân và cán bộ, chiến sĩ nơi biên giới... Các nội dung hoạt động “Ngày Biên phòng toàn dân” còn được gắn với các nội dung của phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”, các phong trào thi đua, các cuộc vận động của địa phương.

Đặc biệt, phát huy vai trò là lực lượng nòng cốt, chuyên trách “ba bám, bốn cùng” với cấp ủy, chính quyền địa phương, nhân dân khu vực biên giới, biển đảo, BĐBP đã tích cực tham mưu và tham gia xây dựng hệ thống chính trị cơ sở các xã, phường biên giới, từng bước nâng cao năng lực lãnh đạo, quản lý điều hành và tổ chức cho nhân dân thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ chính trị của địa phương (hiện nay, BĐBP đang tăng cường 332 đồng chí cán bộ về các xã trọng điểm khó khăn trực tiếp công tác trong hệ thống chính trị cơ sở, trong đó có 259 đồng chí giữ các vị trí chủ chốt của cấp ủy Đảng, chính quyền; giới thiệu 1.447 đảng viên các đồn Biên phòng về tham gia sinh hoạt tại chi bộ các xóm, bản biên giới, đảm bảo để các xóm, bản có đủ số lượng đảng viên để thành lập chi bộ, tổ đảng) và trực tiếp tham mưu, hướng dẫn xây dựng chi bộ trong sạch, vững mạnh.

Bên cạnh đó, từ tình hình kinh tế-xã hội và đời sống nhân dân khu vực biên giới, BĐBP còn chủ động tham mưu cho cấp ủy, chính quyền các xã, phường biên giới triển khai các chương trình, dự án phát triển kinh tế, xây dựng nông thôn mới; phát động cán bộ, chiến sĩ toàn lực lượng cùng với sự hưởng ứng của các cơ quan, tổ chức có chương trình phối hợp với BĐBP để triển khai và tổ chức thực hiện các chương trình như: “Mái ấm cho người nghèo nơi biên giới”, “Bò giống giúp người nghèo biên giới”, “Xuân Biên phòng ấm lòng dân bản”, “Nâng bước em tới trường”, “Đồng hành cùng phụ nữ biên cương”... Bằng các chương trình đậm tính nhân văn đó, BĐBP đã thực sự góp phần vào công cuộc xóa đói, giảm nghèo, nâng cao dân trí, bồi dưỡng nhân lực cho địa bàn biên giới, cho sự nghiệp biên phòng toàn dân cả trước mắt và lâu dài, được các cấp, các ngành và nhân dân ghi nhận.

Thông qua thực hiện các nội dung “Ngày Biên phòng toàn dân” đã xuất hiện hàng nghìn tập thể điển hình và cá nhân có thành tích xuất sắc đóng góp tích cực vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới Tổ quốc, xây dựng BĐBP vững mạnh, được Nhà nước, Chính phủ, Bộ Quốc phòng, Bộ Tư lệnh BĐBP và UBND các tỉnh, thành phố khen thưởng.

Trong thời gian tới, trên tuyến biên giới, bên cạnh những thuận lợi cơ bản vẫn tiềm ẩn nhiều yếu tố phức tạp như: Hoạt động vi phạm Hiệp định về Quy chế quản lý biên giới, cửa khẩu; hoạt động của các loại tội phạm, nhất là tội phạm về ma túy, mua bán người, mua bán, vận chuyển vũ khí, vật liệu nổ, buôn lậu, gian lận thương mại sẽ có chiều hướng gia tăng và ngày càng tinh vi, xảo quyệt, manh động hơn.

Các thế lực thù địch tiếp tục đẩy mạnh chiến lược “Diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ, triệt để lợi dụng những khó khăn về kinh tế, trình độ dân trí, các vấn đề dân tộc, tôn giáo, lợi dụng sự giao lưu, mở cửa, hợp tác hai bên biên giới để tiến hành các hoạt động chống phá cách mạng nước ta. Tình hình khí hậu, thời tiết, thiên tai, dịch bệnh diễn biến khó lường sẽ tác động tiêu cực đến đời sống của nhân dân và cán bộ, chiến sĩ ở khu vực biên giới.

Vì vậy, nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới đang đặt ra những yêu cầu mới, đòi hỏi phải nâng cao hơn nữa vai trò và sức mạnh của toàn dân, để xây dựng nền biên phòng toàn dân vững chắc, chúng ta cần tập trung vào một số nội dung cơ bản sau đây:

Một là, làm tốt công tác tuyên truyền, vận động quần chúng nhân dân, các cấp, các ngành, các lực lượng và nhất là nhân dân các dân tộc ở khu vực biên giới, để mọi người có nhận thức đầy đủ về vị trí, tầm quan trọng và trách nhiệm tham gia xây dựng và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia; xây dựng lòng yêu nước, ý thức dân tộc, ý thức quốc gia quốc giới của mỗi người dân; tiếp tục triển khai thực hiện tốt hơn nữa Chỉ thị 01/CT-TTg ngày 9-1-2015 của Thủ tướng Chính phủ về tổ chức phong trào “Toàn dân tham gia bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia trong tình hình mới”.

Hai là, thực hiện “Ngày Biên phòng toàn dân” cần hướng vào thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ xây dựng khu vực biên giới vững mạnh và bảo vệ vững chắc chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới. Xây dựng, củng cố nâng cao chất lượng hệ thống chính trị cơ sở; xây dựng các cấp ủy đảng trong sạch vững mạnh, chính quyền vững mạnh toàn diện có đủ năng lực lãnh đạo và quản lý, điều hành mọi hoạt động của địa phương; MTTQ và các đoàn thể hoạt động có nề nếp, hiệu quả; lực lượng công an, dân quân vững mạnh, luôn hiệp đồng chặt chẽ với BĐBP và các lực lượng hoàn thành tốt nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới. Tiếp tục quán triệt và thực hiện tốt Quy chế phối hợp giữa Đảng ủy BĐBP với Tỉnh ủy; giữa Đảng ủy BĐBP tỉnh với Huyện ủy các huyện biên giới; phối hợp lãnh đạo, chỉ đạo nâng cao hiệu quả hoạt động của đội ngũ cán bộ BĐBP tăng cường cho các xã, thị trấn biên giới.

Ba là, nỗ lực phấn đấu thực hiện thắng lợi các chương trình phát triển kinh tế, văn hoá - xã hội ở khu vực biên giới, cửa khẩu. Phát huy nội lực, khai thác mọi tiềm năng, lợi thế của địa phương để phát triển sản xuất, cải thiện và nâng cao đời sống cho nhân dân ở khu vực biên giới. Phát huy vai trò của các đơn vị BĐBP, các ban, ngành, đoàn thể trong tham mưu và tổ chức thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội ở các xã, phường biên giới.

Bốn là, hằng năm vào dịp kỷ niệm “Ngày Biên phòng toàn dân” 3-3 tổ chức kiểm điểm, đánh giá kết quả phong trào "Toàn dân tham gia bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia trong tình hình mới" theo Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ gắn với các nội dung “Ngày Biên phòng toàn dân”. Qua đó, kịp thời rút kinh nghiệm trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện phong trào; biểu dương, khen thưởng các tập thể, cá nhân tiêu biểu, tạo động lực vững chắc để duy trì, phát triển phong trào để sự nghiệp quản lý, bảo vệ biên giới thực sự là sự nghiệp của toàn dân.

Thiếu tướng Đỗ Danh Vượng, Chính ủy BĐBP