Người Cơ Tu ở Đà Nẵng

Hiện, trên địa bàn thành phố Đà Nẵng, cộng đồng người Cơ Tu sinh sống chủ yếu tại các thôn Tà Lang, Giàn Bí, xã Hòa Bắc và thôn Phú Túc, xã Hòa Phú, huyện Hòa Vang. Cộng đồng người Cơ Tu ở xã Hòa Bắc hiện có hơn 240 hộ với hơn 740 nhân khẩu. Đồng bào Cơ Tu tại thôn Phú Túc, xã Hòa Phú có khoảng 130 hộ với hơn 500 nhân khẩu sinh sống. Đây là khu vực đồi núi, nằm ở phía Tây thành phố Đà Nẵng, tiếp giáp với các huyện Đông Giang và Tây Giang của tỉnh Quảng Nam, giao thông gặp nhiều khó khăn. Dự án “Xây dựng mô hình du lịch sinh thái dựa vào cộng đồng, nhằm bảo tồn đa dạng sinh học và tạo sinh kế cho đồng bào dân tộc Cơ Tu” tại hai thôn Tà Lang và Giàn Bí được UBND huyện Hòa Vang triển khai năm 2015. Từ đó đến nay, công tác bảo tồn, phát triển văn hóa đồng bào dân tộc Cơ Tu được các cấp chính quyền quan tâm triển khai, phục dựng.

Để công tác bảo tồn, phục dựng văn hóa Cơ Tu tiếp tục phát huy hiệu quả, chính quyền địa phương luôn đồng hành, kết nối, tạo điều kiện cho các mô hình du lịch sinh thái trên địa bàn hoạt động; trong đó, khuyến khích người dân khôi phục nghề truyền thống, xây dựng hoạt động trình diễn, bán hàng lưu niệm, hàng thủ công mỹ nghệ, kết hợp dịch vụ giới thiệu ẩm thực. Theo ông Hồ Phú Thanh, Phó Chủ tịch UBND xã Hòa Bắc, để đáp ứng nhu cầu vui chơi, thư giãn, UBND xã Hòa Bắc sẽ tiếp tục tìm hiểu mô hình tắm lá thuốc, xông hơi cổ truyền và đưa sản phẩm này trở thành sản phẩm du lịch đặc trưng phục vụ khách du lịch.

Thời gian qua, bên cạnh việc đầu tư nâng cấp, cải tạo 3 nhà Gươl thôn với tổng kinh phí 2,4 tỷ đồng, chính quyền huyện Hòa Vang còn tổ chức cho người dân địa phương tham quan, nghiên cứu thực tế cách thức làm du lịch ở các làng du lịch cộng đồng Cơ Tu vùng cao; phục dựng các lễ hội “Ăn thề kết nghĩa”, “Mừng lúa mới”; tập huấn, khôi phục nghề nấu rượu cần, điêu khắc tượng gỗ và các kỹ năng cần thiết gắn với phát triển du lịch, góp phần nâng cao đời sống đồng bào Cơ Tu. Điều quan trọng nhất là phải xây dựng được một ý thức và phong cách làm du lịch cộng đồng cho chính người dân bản địa, giúp họ có thể hưởng lợi từ du lịch dựa trên thế mạnh và tiềm năng sẵn có ở địa phương.

Đầu tư để bảo tồn và phát huy văn hóa đồng bào dân tộc Cơ Tu

Mới đây, UBND thành phố Đà Nẵng vừa ban hành Đề án “Xây dựng chính sách hỗ trợ bảo tồn và phát huy văn hóa đồng bào dân tộc Cơ Tu trên địa bàn thành phố giai đoạn 2022-2030”, với kinh phí dự kiến hơn 31,3 tỷ đồng từ nguồn ngân sách và xã hội hóa. Các chính sách hỗ trợ bao gồm: hỗ trợ nghiên cứu, sưu tầm, tư liệu hóa và truyền thông về giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Cơ Tu; hỗ trợ bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống; hỗ trợ nghệ nhân, người nắm giữ di sản văn hóa và người có uy tín trong cộng đồng; đào tạo, truyền dạy di sản văn hóa; mở rộng giao lưu văn hóa; bảo tồn và phát huy các thiết chế văn hóa truyền thống...

Theo đề án, đến năm 2030, 100% thiết chế văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu được bảo tồn và hoạt động hiệu quả; 100% lễ hội truyền thống tốt đẹp của đồng bào Cơ Tu được phục dựng, lưu giữ thông qua tư liệu, hình ảnh, phim; phục hồi và phát triển nghề dệt thổ cẩm; 100% nghệ nhân là đồng bào dân tộc Cơ Tu được hỗ trợ trong việc trao truyền, đào tạo những người kế cận.

Cùng với đó, 100% công chức văn hóa xã vùng đồng bào Cơ Tu được tập huấn, bồi dưỡng về chuyên môn, nghiệp vụ bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch. 100% thôn vùng đồng bào Cơ Tu được hỗ trợ xây dựng các câu lạc bộ văn hóa - văn nghệ truyền thống; được hỗ trợ xây dựng tủ sách cộng đồng và trang bị các dụng cụ tập luyện thể dục thể thao. 60-70% công chức các xã Hòa Bắc, Hòa Phú, Hòa Ninh (huyện Hòa Vang) học và sử dụng tiếng Cơ Tu khi giao tiếp với cộng đồng người Cơ Tu.

UBND thành phố Đà Nẵng giao Sở Văn hóa - Thể thao là cơ quan thường trực giúp triển khai thực hiện đề án, nghiên cứu đề xuất thành phố ban hành cơ chế, chính sách đãi ngộ đối với nghệ nhân, người có công trong công tác bảo tồn và truyền dạy đi sản văn hóa phi vật thể trong cộng đồng; phối hợp các sở, ngành, UBND quận, huyện vận động đồng bào bảo tồn, phát huy truyền thống văn hóa, phong tục tập quán tốt đẹp của các dân tộc; tuyên truyền, vận động công tác xã hội hóa, kêu gọi đầu tư các thiết chế văn hóa, tạo điều kiện thuận lợi để đồng bào tham gia giao lưu ngày hội văn hóa, thể thao và du lịch với các dân tộc ở các địa phương, vùng, miền.

Sở Du lịch thành phố cũng tổ chức các đoàn khảo sát điểm du lịch văn hóa, cộng đồng của đồng bào dân tộc thiểu số; kết nối với Hiệp hội du lịch thành phố, các doanh nghiệp lữ hành, chuyên gia về phát triển du lịch cộng đồng trong và ngoài nước; tổ chức các lớp bồi dưỡng kỹ năng phục vụ khách du lịch. Sở Giáo dục và Đào tạo chỉ đạo các trường học phổ biến kiến thức chung về văn hóa truyền thống đồng bào Cơ Tu dưới hình thức một môn học hoặc tổ chức các hoạt động ngoại khóa. Liên hiệp các Hội Văn học - nghệ thuật vận động hội viên tham gia các hoạt động sưu tầm, sáng tạo và phổ biến tác phẩm văn học, nghiên cứu về dân tộc Cơ Tu...

Đồng thời, UBND huyện Hòa Vang chủ trì, phối hợp với Sở Văn hóa - Thể thao, các sở, ban, ngành xây dựng thiết chế văn hóa truyền thống phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội và truyền thống văn hóa của cộng đồng dân tộc Cơ Tu trên địa bàn; định kỳ tổ chức các liên hoan, hội thi, hội diễn nghệ thuật quần chúng; tuyên truyền, vận động đồng bào dân tộc bảo tồn, phát huy truyền thống văn hóa, phong tục tập quán tốt đẹp của dân tộc Cơ Tu; vận động công tác xã hội hóa đầu tư vào các thiết chế văn hóa của đồng bào dân tộc; phối hợp với Sở Du lịch tuyên truyền, quảng bá, xúc tiến du lịch các vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Đề án được thực hiện ở 3 xã Hòa Bắc, Hòa Phú và Hòa Ninh, nhằm bảo tồn văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số, tạo động lực phát triển văn hóa gắn với du lịch, xóa đói giảm nghèo; xây dựng đời sống văn hóa, môi trường lành mạnh; đẩy lùi những tập tục lạc hậu, tệ nạn xã hội vùng dân tộc thiểu số; làm đa dạng đời sống văn hóa; tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Tiêu Dao