Trong Tuyên bố chung của Australia, Anh và Mỹ nhân kỷ niệm 1 năm hình thành AUKUS, ba nước khẳng định, sự ra đời của thỏa thuận an ninh này là cần thiết để cùng nhau ủng hộ một trật tự quốc tế tôn trọng nhân quyền, thượng tôn pháp luật và giải quyết hòa bình các tranh chấp.

Theo giới chuyên gia an ninh quốc tế, AUKUS được xem là liên minh trong liên minh của Mỹ. Trong đó, thỏa thuận đề cập đến nhiều nội dung hướng tới việc nâng cao tiềm lực, sức mạnh hỗn hợp, làm sâu sắc khả năng tương tác quân sự. AUKUS cũng bao gồm những cấu trúc mới về đối thoại, gặp gỡ, can dự giữa giới hoạch định chính sách quốc phòng và đối ngoại của Australia, Anh và Mỹ. Ba nước cũng đẩy mạnh hợp tác ở nhiều lĩnh vực đang nổi và mới như an ninh mạng, ứng dụng trí tuệ nhân tạo, công nghệ lượng tử, một số công nghệ ngầm dưới biển.

Theo giới chuyên gia, một điểm nhấn nổi bật nhất trong AUKUS trong 1 năm qua là việc Australia được tiếp cận, sở hữu các tàu ngầm hạt nhân và công nghệ tàu ngầm. Australia cũng là nước đồng minh thứ 2 được Mỹ chia sẻ công nghệ này, sau Anh trong một thỏa thuận ký kết vào năm 1958.

Đề cập đến vấn đề tàu ngầm, Tuyên bố của Nhà Trắng (Mỹ) phát hành vào cuối tuần trước nêu rõ: “Trong 12 tháng qua, chúng tôi đã đạt được những tiến bộ đáng kể đối với việc Australia mua các tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân được trang bị vũ khí thông thường. Chúng tôi kiên định với cam kết để Australia có được những tàu ngầm này vào một ngày sớm nhất có thể”.

Cũng theo Nhà Trắng, các nhà lãnh đạo của ba nước duy trì cam kết đảm bảo mức độ cao nhất về an toàn, an ninh và quản lý hạt nhân. Đồng thời khẳng định, Australia không tìm kiếm và sẽ không mua vũ khí hạt nhân. Mỹ và Anh hoàn toàn cam kết thiết lập cách tiếp cận để chia sẻ công nghệ động cơ hạt nhân của hải quân với Australia đáp ứng tiêu chuẩn không phổ biến vũ khí hạt nhân cao nhất.

Dư luận quốc tế trong năm qua xuất hiện luồng ý kiến hoài nghi về việc AUKUS tiềm ẩn nhiều khả năng xuất hiện các vi phạm Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT). Liên quan tới vấn đề này, mới đây, báo cáo của Tổng Giám đốc Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) Rafael Mariano Grossi trong cuộc họp Hội đồng IAEA cho biết sự hài lòng của ông với AUSKUS. Từ đó phản ánh niềm tin rằng, Australia, Anh và Mỹ tiếp tục hợp tác minh bạch với IAEA theo hướng tiếp cận nhằm củng cố chế độ không phổ biến vũ khí hạt nhân.

Ủng hộ tuyên bố của ba nước, phần lớn giới quan sát an ninh quốc tế cho rằng, thông qua AUKUS, Australia, Anh và Mỹ đã đạt được những bước tiến đáng kể trong hợp tác ba bên về các sáng kiến ​​năng lực tiên tiến, như: Công nghệ siêu âm và phản siêu âm; khả năng tác chiến điện tử; không gian mạng; trí tuệ nhân tạo và quyền tự chủ; công nghệ lượng tử và các khả năng bổ sung dưới đáy biển.

Để hỗ trợ tiến bộ hơn nữa đối với các sáng kiến ​​này, Australia, Anh và Mỹ sẽ tiếp tục thúc đẩy chia sẻ thông tin và công nghệ nhiều hơn, thúc đẩy hội nhập sâu hơn các cơ sở công nghiệp và chuỗi cung ứng, đồng thời thúc đẩy các doanh nghiệp của ba nước đổi mới quốc phòng. Theo tuyên bố của Australia, Anh và Mỹ, khi AUKUS tiến triển tốt đẹp trong thời gian tới, ba nước sẽ tìm kiếm cơ hội thu hút các đồng minh và đối tác thân thiết tham gia vào thỏa thuận.

Theo bình luận của giới học giả quốc tế, AUKUS ra đời vào tháng 9 năm ngoái từng gây ra làn sóng phản ứng tiêu cực lớn ở phương Tây. Tuy nhiên, việc Australia, Anh và Mỹ đã kịp thời xoa dịu các mối bất hòa đã giúp thỏa thuận này từng bước đạt được sự ổn định và phát triển tương đối tích cực. Đồng thời, AUKUS được tin tưởng sẽ là một cấu trúc an ninh mới, phản ánh cụ thể nỗ lực hòa bình và an ninh ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Thanh Trúc