Sự toàn vẹn của UNCLOS cần được duy trì

Đáng chú ý, tại Hội nghị cấp cao đặc biệt ASEAN - Mỹ diễn ra tại Thủ đô Washington D.C, Mỹ trong tuần trước, ASEAN và Mỹ cùng đề cao thúc đẩy hợp tác biển. Hai bên cùng tuyên bố ghi nhận rằng, Tài liệu quan điểm ASEAN về Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương (AOIP) và Chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Mỹ chia sẻ các nguyên tắc cơ bản phù hợp về thúc đẩy một cấu trúc khu vực mở, bao trùm và dựa trên luật lệ, trong đó, ASEAN giữ vai trò trung tâm, cùng với các đối tác chia sẻ các mục tiêu này.

ASEAN và Mỹ cũng tái khẳng định cam kết chung đối với duy trì và thúc đẩy hòa bình, an ninh và ổn định trong khu vực, cũng như đối với việc giải quyết hòa bình các tranh chấp, bao gồm tôn trọng đầy đủ các tiến trình ngoại giao và pháp lý, không sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực, phù hợp với luật pháp quốc tế.

Đặc biệt, hai bên ghi nhận Nghị quyết A/RES/75/239 của Đại hội đồng Liên hợp quốc nhấn mạnh trong phần mở đầu, tính chất phổ quát và thống nhất của Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS) và tái khẳng định rằng, UNCLOS xác định khuôn khổ pháp lý cho việc tiến hành tất cả các hoạt động trên biển và đại dương, cũng như tầm quan trọng chiến lược của UNCLOS là cơ sở cho hành động và hợp tác quốc gia, khu vực và toàn cầu trong lĩnh vực biển, và sự toàn vẹn của UNCLOS cần được duy trì.

ASEAN và Mỹ cam kết đẩy mạnh hợp tác trong lĩnh vực biển thông qua các cơ chế do ASEAN dẫn dắt. Đồng thời, dự định thiết lập các mối quan hệ mới cũng như thúc đẩy hợp tác và điều phối giữa các cơ quan hữu quan của hai bên, trong đó bao gồm các cơ quan thực thi luật pháp biển, nhằm phối hợp nâng cao nhận thức về lĩnh vực biển, tìm kiếm và cứu nạn, an ninh biển và ngăn chặn đánh bắt cá bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU) thông qua chia sẻ thông tin, thực tiễn tốt và chuyên môn, cũng như hỗ trợ kỹ thuật, qua đó bổ trợ và không chồng chéo với các cơ chế hiện có. Hai bên cũng cam kết tiếp tục nỗ lực bảo vệ, phục hồi và quản lý bền vững môi trường biển.

Trong Tuyên bố chung, ASEAN và Mỹ quyết tâm duy trì hòa bình, an ninh, ổn định trong khu vực và bảo đảm an toàn, an ninh hàng hải, cũng như tự do hàng hải, hàng không và các quyền sử dụng hợp pháp khác các vùng biển như đã khẳng định trong UNCLOS và thương mại trên biển hợp pháp, không bị cản trở, cũng như không quân sự hóa và tự kiềm chế tiến hành các hoạt động.

Lợi ích của việc xây dựng Biển Đông thành vùng biển hòa bình, ổn định và thịnh vượng cũng được hai bên công nhận và nhấn mạnh tầm quan trọng của các biện pháp thiết thực có thể giảm căng thẳng, nguy cơ tai nạn, hiểu lầm và tính toán sai lầm. Cùng với đó là nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thực hiện các biện pháp xây dựng lòng tin và phòng ngừa nhằm nâng cao lòng tin và tin cậy giữa các bên. Mỹ và ASEAN tái khẳng định sự cần thiết theo đuổi giải quyết hòa bình các tranh chấp phù hợp với các nguyên tắc được thừa nhận phổ biến của luật pháp quốc tế, bao gồm UNCLOS.

Song hành với đó, ASEAN và Mỹ nhấn mạnh tầm quan trọng của việc triển khai đầy đủ và hiệu quả toàn bộ Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) 2002; nhấn mạnh sự cần thiết duy trì và thúc đẩy môi trường thuận lợi cho việc đàm phán Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC). Đồng thời hoan nghênh các tiến triển hướng tới sớm đạt được COC hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế, bao gồm UNCLOS.

Dấu mốc mới mang tới nhiều triển vọng

Hội nghị cấp cao đặc biệt ASEAN - Mỹ vừa qua là hội nghị thượng đỉnh đầu tiên trong quan hệ hợp tác ASEAN - Mỹ được tổ chức tại Mỹ. Trong Tuyên bố chung, hai bên nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tạo dựng môi trường hòa bình nhằm tăng cường hơn nữa hợp tác và các mối quan hệ hữu nghị hiện có phù hợp với các nguyên tắc bình đẳng, đối tác, tham vấn và tôn trọng lẫn nhau. Đây là hội nghị thượng đỉnh đầu tiên trong quan hệ hợp tác ASEAN - Mỹ được tổ chức tại Mỹ.

Trong Tuyên bố chung của Hội nghị, hai bên công nhận, hợp tác ASEAN - Mỹ từ lâu đã đóng vai trò thiết yếu đối với ASEAN, Mỹ và cộng đồng quốc tế. Đồng thời tái khẳng định cam kết chung về tăng cường và xây dựng Quan hệ đối thoại ASEAN - Mỹ toàn diện hơn nữa, nhằm tiếp tục thúc đẩy và duy trì hòa bình, an ninh, ổn định và thịnh vượng trong khu vực; đảm bảo mối quan hệ có khả năng ứng phó với các thách thức mới; và hợp tác phù hợp tại các diễn đàn quốc tế và khu vực mà ASEAN và Mỹ cùng là thành viên.

Năm 2022 kỷ niệm 45 năm quan hệ Đối tác đối thoại ASEAN - Mỹ, hai bên cam kết thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện có ý nghĩa thực chất, hiệu quả và cùng có lợi tại Hội nghị cấp cao ASEAN - Mỹ lần thứ 10, dự kiến diễn ra vào tháng 11-2022. Hai bên đề cập tới quá trình triển khai chương trình nghị sự đầy tham vọng trong các tháng và các năm tới với các nội dung quan trọng như: Cùng nhau ứng phó đại dịch Covid-19, xây dựng an ninh y tế tốt hơn và phục hồi; tăng cường kết nối và quan hệ kinh tế; thúc đẩy hợp tác biển; tăng cường giao lưu nhân dân; hỗ trợ phát triển tiểu vùng; tận dụng công nghệ và thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Hội nghị thượng đỉnh ASEAN - Mỹ vừa qua đã nhận được sự quan tâm rất lớn từ giới chuyên gia và các giới quan sát chính trị quốc tế, bởi cuộc gặp cấp cao này mang ý nghĩa và tầm quan trọng đặc biệt. Trước hết, phương diện ngoại giao đã cho thấy những cam kết chính trị mạnh mẽ của hai bên, nhất là nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường quan hệ trong bối cảnh khu vực và thế giới đang có nhiều biến động phức tạp và khó lường, gây ra nhiều hệ lụy tiêu cực đối với trật tự, kinh tế thế giới, dễ thấy nhất là chuỗi cung ứng toàn cầu.

Giới quan sát chính trị cho rằng, chương trình nghị sự ASEAN - Mỹ được công bố cho thấy các nhà lãnh đạo của hai bên đạt được nhận thức chung về những nội dung ưu tiên và hướng tới tương lai. Theo Thạc sĩ Hoàng Thị Hà, chuyên gia Viện ISEAS - Yusof Ishak Institute (trụ sở tại Singapore), chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden tiếp tục đề cao vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc an ninh khu vực và sẽ tận dụng hội nghị cấp cao này để tái khẳng định quyết tâm và cam kết của Mỹ đối với khu vực Đông Nam Á. Mặt khác, đây cũng là cơ hội để hai bên khơi nguồn những tiềm năng lớn và Mỹ có thể sẽ thông qua đề nghị nâng cấp quan hệ với ASEAN lên Đối tác chiến lược toàn diện.

Thanh Trúc