Hai NSƯT Hoàng Vĩnh - Quỳnh Liên trình diễn ở Điện Biên.

"Chim sơn ca" đất Cảng

Từng được mệnh danh là "Con chim sơn ca đất Cảng", khi mới 12 tuổi, giọng hát ngọt ngào, vút cao của Quỳnh Liên đã âm vang trên quê hương Hải Phòng.

Đó là năm 1972, máy bay Mỹ đánh phá ác liệt thành phố Cảng và cả miền Bắc. "Tôi nhớ mãi lần đầu tiên hát qua loa, tức loa pin cầm tay, cảm giác rất sung sướng. Tôi đã chạy khắp cánh đồng hát cho những người nông dân đang cày cấy nghe. Rồi sau mỗi trận bom B52 của Mỹ, tôi leo lên ụ pháo hát cho bộ đội trực chiến nghe. Có lần tôi vừa hát vừa khóc khi thấy chị phụ trách mới hy sinh vì trúng bom. Đang hát, loa muốn hết pin, tôi lại gõ gõ thân loa để hát tiếp chứ nhất định không chịu rời cánh đồng hay mâm pháo" - Quỳnh Liên hồi tưởng trong nỗi xúc động về một thời tuổi thơ đẹp đẽ và bi tráng.

NSƯT Quỳnh Liên chính thức bước vào con đường âm nhạc chuyên nghiệp từ năm 1979, khi được tuyển vào Đoàn Ca múa Công an nhân dân vũ trang, tiền thân của Đoàn Nghệ thuật Bộ đội biên phòng Việt Nam. Con đường âm nhạc của chị chủ yếu tự học là chính. Tuy nhiên, chị cũng đã tiếp thu những kiến thức cơ bản quí báu từ các bậc thầy về thanh nhạc như: Giáo sư - Nghệ sĩ nhân dân (NSND) Mai Khanh, Giáo sư - NSND Trung Kiên, NSND Thúy Huyền.

NSƯT Quỳnh Liên cho biết: "Hồi còn trẻ, tôi cũng rất thích giọng hát cao trong sáng ngọt lịm của NSND Thanh Huyền ở Đoàn Ca múa nhân dân Trung ương và giọng hát dày, trầm ấm, nội lực của nghệ sĩ Vân Khánh ở Đài Tiếng nói Việt Nam. Học hỏi được nhiều điều từ các anh chị đi trước, nhưng tôi cố gắng tạo ra phong cách của riêng mình. Tôi quan niệm phong cách là điều gì đó rất riêng biệt được kết tinh từ sự tự nhiên vốn có và qua rèn luyện tự thân của mỗi người", NSƯT Quỳnh Liên chia sẻ.

Chính vì quan niệm ấy, Quỳnh Liên đã khẳng định được phong cách biểu diễn riêng mình: Tự tin, thanh thoát, sang trọng và đầy truyền cảm. Có những bài hát rất quen thuộc như Nổi lửa lên em (nhạc: Huy Du - thơ: Giang Lam), Gửi em ở cuối sông Hồng (nhạc: Thuận Yến - thơ: Dương Soái), Cô gái vót chông (nhạc: Hoàng Hiệp - thơ: Moloyclavi), Tình yêu bên dòng sông quan họ (Phan Lạc Hoa), Tiếng sáo trên đỉnh Phù Sai (Bảo Chung), Thương anh nhiều lắm đấy (Phó Đức Phương), Tình yêu bên suối (Thế Song), Nhớ anh (Xuân Hồng)… nhưng qua giọng ca của Quỳnh Liên đã trở nên khác lạ, quyến rũ bất ngờ. Tôi đã nhiều lần trực tiếp nghe Quỳnh Liên hát, từ sân khấu thành phố đến giữa nghĩa trang Trường Sơn hay Điện Biên Phủ, ở đâu chị cũng "cháy" hết mình, làm se thắt con tim khán giả và sôi động cầu trường.

Vẫn cất cao tiếng hát trên mọi nẻo đường

NSƯT Quỳnh Liên hiện là Ủy viên Ban Chấp hành Hội Âm nhạc TP Hồ Chí Minh, phụ trách ngành nghệ thuật biểu diễn, góp phần nâng đỡ nhiều bạn trẻ có năng khiếu biểu diễn âm nhạc. Hơn 40 năm "tung hoành" trên sân khấu, Quỳnh Liên nghiệm ra rằng, sự sáng tạo và cảm xúc không thể có được nếu người nghệ sĩ không dấn thân trải nghiệm từ thực tế tươi rói của đời sống và tự nuôi dưỡng, rèn luyện nghề nghiệp cho bản thân mình. Có lẽ vì vậy mà chị không ngừng mang giọng ca đến phục vụ đồng bào vùng sâu, vùng xa, biên cương, hải đảo và cả những trẻ thơ bất hạnh, những người lỡ bước nghiện ngập để chia sẻ, động viên.

Không chỉ lời ca tiếng hát mà NSƯT Quỳnh Liên còn quyên góp, mang những phần quà thiết thực tới các em bé mồ côi, những người sa cơ lỡ bước trong các trại cai nghiện. Có những lúc chị vừa hát, vừa rơi nước mắt giữa đàn em thơ gánh chịu nghịch cảnh.

Quỳnh Liên cũng đã hai lần ra thăm và biểu diễn phục vụ các chiến sĩ Trường Sa. Chị cũng nhiều lần đi thực tế, biểu diễn ở Trường Sơn, vùng cao biên giới Lũng Cú, chót mũi Cà Mau… Mới nhất, chị đã cùng Đoàn văn nghệ sĩ TP Hồ Chí Minh thực hiện chuyến về nguồn Điện Biên và về Vũng Chùa viếng Đại tướng Võ Nguyên Giáp nhân kỷ niệm 60 năm chiến thắng "chấn động địa cầu".

Trong chương trình văn nghệ hoành tráng "Hát cùng Điện Biên - Vang mãi bản hùng ca" tại nghĩa trang Độc Lập, giọng ca Quỳnh Liên cùng với các nghệ sĩ Tạ Minh Tâm, Thế Hiển, Hoàng Vĩnh, Huỳnh Lợi, Anh Bằng, Võ Hạ Trâm… đã mang đến cho nhân dân Điện Biên Phủ những khúc tráng ca, tái hiện một thời oanh liệt, hào hùng của dân tộc. Quỳnh Liên tâm sự: "Sau mỗi chuyến đi ý nghĩa như thế, cảm xúc trong tôi được đong đầy hơn và mãnh liệt hơn, năng lượng sáng tạo cũng như được tiếp thêm. Điều đó thật vô giá đối với người nghệ sĩ".

Thời gian qua, khi Trung Quốc đưa giàn khoan Hải Dương 981 vào hoạt động trái phép trên vùng biển thuộc quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam, NSƯT Quỳnh Liên đã xuất hiện trong nhiều chương trình văn nghệ hướng về biển đảo. Tiếng hát "sơn ca" cao vút góp phần tiếp thêm động lực cho những chiến sĩ, ngư dân đang ngày đêm đương đầu với hiểm nguy để bảo vệ chủ quyền biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc.

Chẳng những trong âm nhạc mà ngoài đời thường, người nghệ sĩ - chiến sĩ Quỳnh Liên cũng có những nguyên tắc sống đáng quý, giản dị và nhiệt thành với bạn bè, đồng nghiệp và những số phận thiếu may mắn. Chị thổ lộ: "Tôi giống nhiều đồng nghiệp là tâm hồn đa cảm, lãng mạn, nhưng khác là tư cách lại "đậm chất lính". Hai bản chất đó có vẻ chẳng ăn nhập với nhau, nhưng lại hòa quyện làm một ở trong tôi".

NSƯT Quỳnh Liên hiện là Ủy viên Ban Chấp hành Hội Âm nhạc TP Hồ Chí Minh từng đoạt nhiều Huy chương Vàng, Bạc tại hội diễn nghệ thuật chuyên nghiệp toàn quốc, toàn quân vào các năm 1981, 1982, 1984, 1985, 1990. Năm 1989, chị đoạt Huy chương Vàng tại Festival thanh niên và sinh viên thế giới lần thứ 13. Năm 1991, 1993, đoạt Diploma - giải thưởng nghệ sĩ biểu diễn xuất sắc tại Liên hoan nghệ thuật quốc tế tổ chức tại Triều Tiên. Năm 1993, Quỳnh Liên được Nhà nước phong tặng danh hiệu NSƯT trước niên hạn 5 năm. Mới đây, chị vinh dự được Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam trao tặng Huy chương Vì sự nghiệp giải phóng phụ nữ.

NSƯT Quỳnh Liên còn là một người phụ nữ của gia đình. Chị tâm sự: "Tình yêu và hôn nhân luôn mang đến cho tôi nguồn cảm hứng để sáng tạo, cảm xúc để thăng hoa, sự bình yên ấm áp mỗi khi trở về nhà. Tuy nhiên, tôi không nghĩ tình yêu-hôn nhân là tất cả, bởi thực tế đã chứng minh, khi không may mắn, con người vẫn có thể làm được những điều lớn lao, tốt đẹp cho cuộc sống".

Giữa lúc có những bạn trẻ mới bước vào con đường ca hát đã sớm mắc "bệnh ngôi sao" rồi sớm lụi tàn, thì cũng có những giọng ca bền bỉ vượt thời gian như Quỳnh Liên, luôn sáng tạo và cống hiến hết mình cho nghệ thuật. Không đòi hỏi, kì kèo tiền cát-sê. Không nề hà phương tiện đi lại. Ở đâu cần tiếng hát Quỳnh Liên, trong điều kiện sẵn có của mình, là chị có mặt. Chính những người như NSƯT Quỳnh Liên mới là hình ảnh đẹp đẽ của người nghệ sĩ.