Khoa Cửa khẩu, Trường Đại học Biên phòng (nay là HVBP) thành lập ngày 10-4-1991 theo Quyết định số 43/QĐ-BTL của Bộ Tư lệnh BĐBP, nhằm đào tạo cán bộ chuyên ngành quản lý cửa khẩu, để thực hiện nhiệm vụ quản lý, kiểm soát cửa khẩu của BĐBP, đáp ứng yêu cầu đổi mới mở cửa của đất nước.

Từ năm 1991 đến nay, Khoa Cửa khẩu cùng các khoa khác đào tạo các đối tượng, bao gồm: Đại học chuyên ngành quản lý cửa khẩu, cán bộ cửa khẩu, nhân viên nghiệp vụ cửa khẩu và các lớp tập huấn nghiệp vụ cửa khẩu... Ngoài ra, Khoa Cửa khẩu còn tham gia đào tạo đại học các chuyên ngành khác; chuyển cấp đại học; đào tạo cán bộ đồn, chỉ huy Biên phòng cấp tỉnh; đào tạo cán bộ Biên phòng cho Lào và Campuchia. Đặc biệt, từ năm 2000 đến nay, Khoa Cửa khẩu đã tham gia đào tạo các khóa Cao học Biên phòng chuyên ngành Quản lý biên giới và cửa khẩu, Tiến sĩ Quân sự chuyên ngành Quản lý biên giới và cửa khẩu. Học viên chuyên ngành Quản lý cửa khẩu các lớp, các khóa tốt nghiệp ra trường về công tác tại các tuyến biên giới cửa khẩu, đã hoàn thành tốt chức trách nhiệm vụ được giao, nhiều đồng chí trở thành những cán bộ chủ chốt ở các đơn vị BĐBP và HVBP.

Để phù hợp với nhiệm vụ đào tạo của HVBP và tình hình thực tiễn trên các tuyến cửa khẩu, Khoa Cửa khẩu đã nghiên cứu đề xuất, điều chỉnh nội dung chương trình môn học: Lý luận chung quản lý, kiểm soát cửa khẩu; Tổ chức chỉ huy quản lý, kiểm soát cửa khẩu; Nghiệp vụ quản ly, kiểm soát cửa khẩu; xây dựng bộ chương trình cho các loại hình: Đào tạo đại học, đào tạo thạc sĩ, đào tạo tiến sĩ, đào tạo đại học và cao học cho học viên quân sự Campuchia, Lào; biên soạn và tu chỉnh các giáo trình tài liệu, tập bài thực hành sát với tình hình thực tiễn. Ngoài ra, Khoa còn xây dựng các phòng học chuyên dùng, thao trường huấn luyện thực hành, phim huấn luyện và các mô hình học cụ, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo của HVBP.

Trong huấn luyện, Khoa Cửa khẩu luôn chủ động cập nhật, bổ sung các nội dung mới về kiểm tra hộ chiếu giấy tờ phù hợp với đặc điểm tình hình quản lý, kiểm soát xuất, nhập cảnh trên các tuyến biên giới, cửa khẩu; đổi mới phương pháp dạy học, lấy học viên làm trung tâm, ứng dụng công nghệ thông tin trong biên soạn bài giảng và sử dụng trình chiếu trong dạy học; truy cập thông tin, số liệu về quản lý, kiểm soát xuất, nhập cảnh trong nước và trên thế giới. Hiện nay, Khoa Cửa khẩu đã khai thác và sử dụng có hiệu quả phương pháp dạy học tại “Trung tâm Mô phỏng kỹ thuật, chiến thuật và nghiệp vụ của HVBP”.

Từ năm 2013, Khoa Cửa khẩu đã xây dựng bài giảng và tổ chức huấn luyện thực hành mô phỏng phòng học 4D tuần tra, kiểm soát trên cảng biển; quy trình kiểm tra hộ chiếu, giấy tờ xuất, nhập cảnh và xử lý các tình huống thực hành tại cửa khẩu tuyến biên giới đất liền; xây dựng giáo án thực hành tổ chức chỉ huy quản lý, kiểm soát cửa khẩu và nghiệp vụ quản lý, kiểm soát cửa khẩu; tổ chức huấn luyện thực hành tại Trung tâm Mô phỏng cho các lớp, các khóa. Từ đó, học viên đã nâng cao nhận thức, bản lĩnh, trình độ nghiệp vụ quản lý, kiểm soát cửa khẩu.

Đặc biệt, trong năm 2020 và đầu năm 2021, Khoa Cửa khẩu đã bổ sung, cập nhật những nội dung mới về quản lý, kiểm soát cửa khẩu trong điều kiện, tình hình dịch Covid-19; phòng chống xuất, nhập cảnh trái phép vào nội dung giáo trình, bài giảng và ôn thi tốt nghiệp. Khoa Cửa khẩu đã biên soạn tài liệu “Tổ chức phòng, chống dịch Covid-19 trong kiểm soát xuất, nhập cảnh tại cửa khẩu của BĐBP” để tập huấn cho cán bộ, học viên đi tăng cường trên các tuyến biên giới và các đồn Biên phòng cửa khẩu.

Ngoài nhiệm vụ giảng dạy, Khoa Cửa khẩu còn thực hiện tốt nhiệm vụ nghiên cứu khoa học, đã chủ trì hoặc tham gia nghiên cứu nhiều đề tài khoa học các cấp, trong đó có 3 đề tài, sáng kiến cấp Bộ Tổng tham mưu, trong đó, sáng kiến: Cải tiến đèn cực tím thành đèn KS-98 có nhiều chức năng sử dụng trong kiểm soát hộ chiếu giấy tờ xuất, nhập cảnh ở cửa khẩu, giành giải Nhất; Đề tài: Ứng dụng kỹ thuật mô phỏng trong thiết kế bài giảng nghiệp vụ quản lý, kiểm soát cửa khẩu, đạt loại xuất sắc; ngoài ra, có 7 đề tài cấp Bộ Tư lệnh BĐBP; 42 đề tài, sáng kiến cấp cơ sở (có 15 đề tài đạt loại xuất sắc). Cán bộ giảng viên Khoa Cửa khẩu đã hướng dẫn hàng trăm học viên viết và bảo vệ thành công các chuyên đề chuyên sâu, khóa luận, luận văn, luận án tốt nghiệp, nghiên cứu đề tài khoa học.

Các thế hệ cán bộ, giảng viên Khoa Cửa khẩu ngày càng phát triển cả về số lượng và chất lượng; có 1 đồng chí được công nhận chức danh Phó Giáo sư, 15 đồng chí có học vị Tiến sĩ, 22 đồng chí có học vị Thạc sĩ, 7 đồng chí được tặng danh hiệu Giảng viên giỏi cấp Bộ Quốc phòng, nhiều đồng chí là Giảng viên giỏi cấp cơ sở; nhiều giảng viên đã qua thực tế chỉ huy từ cấp đội đến cấp tỉnh.

30 năm xây dựng và trưởng thành, Khoa Cửa khẩu được Bộ Quốc phòng, Bộ Tư lệnh BĐBP và HVBP tặng nhiều phần thưởng trong giảng dạy, nghiên cứu khoa học; 5 lần được tặng danh hiệu “Đơn vị Quyết thắng”; hằng năm, Khoa Cửa khẩu đều đạt “Đơn vị trong sạch vững mạnh toàn diện” và “Chi bộ trong sạch vững mạnh”. Các thế hệ cán bộ, giảng viên dù ở bất cứ nơi đâu, trong điều kiện hoàn cảnh nào, đều khắc phục mọi khó khăn, phấn đấu vươn lên trong học tập, công tác; giữ vững phẩm chất tốt đẹp của “Bộ đội Cụ Hồ”; phát huy truyền thống anh hùng của BĐBP và HVBP, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao, đóng góp vào sự nghiệp quản lý, bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia và quản lý, kiểm soát cửa khẩu của BĐBP.

Tạ Lý